Η μάχη της Κωπαΐδας

Εισήγηση στις 11/01/2020 του  Γιώργου Κωτσαδάμ στα πλαίσια της "τροφώνιας ακαδημίας"

Α. Απόψεις για τον τόπο της μάχης.

Αποτελεί πράγματι ιστορικό παράδοξο για ένα τόσο σημαντικό γεγονός, ο τόπος διεξαγωγής να τοποθετείται σε τόσο απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές.

Οι νεότερες απόψεις των David Jacoby, Peter Lock, Kenneth M. Setton, τοποθετούν τη μάχη, με αρκετή βεβαιότητα κατ’ αυτούς, στον Αλμυρό Μαγνησίας.

Η προσωπική μου άποψη -αναγνωρίζοντας ότι δεν είμαι ιστορικός ούτε ερευνητής- είναι ότι η σειρά των γεγονότων και οι λεηλασίες των πόλεων Λιβαδειά, Θήβα, Αθήνα, (ενώ δεν αναφέρονται λεηλασίες σε Ζητούνι, Δαδί, κ.α. ), δείχνουν ότι η μάχη έγινε στην Κωπαΐδα. Παρά το γεγονός, ότι η μάχη είναι γνωστή και σαν "μάχη του Αλμυρού" (Battle of Halmyros), αποκλείεται να έγινε στον Αλμυρό της Θεσσαλίας. Όλες οι έρευνες συγκλίνουν στο ότι έγινε στην περιοχή του Βοιωτικού Κηφισού, στην Κωπαΐδα, όπου, ίσως υπήρξε παλαιότερα τοποθεσία που λεγόταν Αλμυρός.

Να σημειωθεί ότι στον Αλμυρό υπάρχει περιοχή που ονομάζεται Θήβα, αλλά δεν υπάρχει Κηφισός ποταμός, ούτε Ορχομενός/Σκριπού, ούτε ονομαστές καταβόθρες κλπ, όπως βλέπουμε σε περιγραφές σημαντικών Ιστορικών. 

Παραθέτουμε σχετικά αποσπάσματα ιστορικών:

William Miller: «Ακολουθώντας το σύγχρονο δρόμο που φέρνει από τη Λαμία στη Λιβαδειά περνώντας από το Δαδί, ο Βάλτερ σταμάτησε μετά τη διάβαση της Χαιρώνειας, κοντά στη θέση, όπου ο σύγχρονος δρόμος οδηγεί στη Σκριπού, τον αρχαίο Ορχομενό».

Κ. Παπαρηγόπουλος: «Όθεν οι Καταλάνοι εννόησαν ότι δεν είναι δυνατόν να αντιπαραταχθώσιν εκ του συστάδην και προελάσσαντες μέχρις ου μακράν των Θηβών, οχυρώθησαν παρά την δεξιάν όχθην του Κηφισσού πλησίον των καταβοθρών της Κωπαΐδος, …» 

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και κάποιες απόψεις για διάφορες περιοχές κατά μήκος του Κηφισού. Από αυτές αξίζει να εξεταστεί αυτή των Κατσίφα Ανδρέα-Ενισλείδη Χρήστου που τοποθετούν τη μάχη στη Φωκική Θήβα.

 

Β. Χρονικό και ιστορικό πλαίσιο διεξαγωγής της μάχης.

Λατινοκρατία στην Ελλάδα και στη Βοιωτία.

       (Μια παραχάραξη της ιστορίας μέσω της αποσιώπησης)
 

Σύμφωνα με τον Peter Lock:

«Η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας τον 19^ο και στις αρχές του 20^ου αιώνα κατατεμάχισε τον κόσμο του Αιγαίου όπως τον ήξεραν οι Φράγκοι με σύνορα εθνικούς ύμνους και επίσημες ιστορίες……Αυτά τα (νέα) κράτη αναζήτησαν την ιστορική τους υπόσταση στο αρχαίο τους παρελθόν. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που η ελληνικότητα κατέληξε να σημαίνει Περικλής, Φειδίας, Παρθενών και Ελγίνεια Μάρμαρα: ήταν ο καθρέφτης του δυτικού Φιλελληνισμου.* Κανένας δεν την αναζητούσε στις περιόδους της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Η εφήμερη ύπαρξη αυτών των όρων και των ξένων πολιτισμών αντιμετωπίζονταν σαν να ήταν άσχετη με την εθνική ιδιότητα και οδήγησε στην αποβολή τους από τα εθνικά σχολεία της Ελληνικής και τουρκικής ιστοριογραφίας».

*Ακόμη, εκτός από τον δυτικό φιλελληνισμό, η εθνική μας ταυτότητα διαμορφώθηκε και από τα συμφέροντα των ισχυρών δυνάμεων των αρχών του 19^ου αιώνα, που ήθελαν μια χώρα μικρή και ελεγχόμενη, και τους Έλληνες παραιτημένους από όποιες βλέψεις τυχόν είχαν, για νέο κράτος με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη.

· Φραγκοκρατία

Σε αντίθεση με άλλες περιόδους ξενικής κυριαρχίας, όπως η Ρωμαιοκρατία ή η Τουρκοκρατία, η Φραγκοκρατία ή Λατινοκρατία δεν παρουσιάζει καθολικότητα και πληρότητα, επειδή δεν είναι για όλες τις περιοχές σταθερά τα χρονολογικά όρια της έναρξης και του τέλους της, ενώ διαφορετική είναι και η καταγωγή των εγκατεστημένων ξένων στον ελληνικό χώρο.

Η περίοδος 1204 έως και 1797 (Επτάνησα), ως ακρότατο όριο τερματισμού της Λατινοκρατίας στον ελληνικό χώρο χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία δυτικών κυριάρχων: Φράγκων, Βουργουνδών, Φλαμανδών, Γενουατών, Λομβαρδών, Βενετών, Καταλανών Φλωρεντινών, Ναβαρραίων, Ιπποτών Ναϊτών ή Ιωαννιτών.

Όσον αφορά τα ονόματα των κυρίαρχων:

• Λατίνος: Προσδιορίζει γενικά τον μεσαιωνικό δυτικό άνθρωπο, ανεξαρτήτως εθνικής υπόστασης. 
• Φράγκος: Δηλώνει τον γαλλόφωνο ή τον γαλλικής καταγωγής δυτικό ή τον γαλλικής καταγωγής Λατίνο
• Αλλά τελικά το όνομα Φράγκος ταυτίζεται με το Λατίνος και δηλώνει τον Δυτικοευρωπαίο. 

 Γ. Αντίπαλοι Στρατοί

• Φράγκοι

Το Φραγκικό Δουκάτο των Αθηνών και των Θηβών, δηλαδή η λατινοκρατούμενη Αττικοβοιωτία είναι κατακτημένη από τους Βουργουνδούς Ντελαρός (1204-1311), όπου κατά το έτος διεξαγωγής της μάχης είναι επικεφαλής μιας μεγάλης συμμαχίας των Φράγκων ο «Μέγας Κύρης» Δούκας Γκωτιέ Ε΄ του Μπριέν ή Walter ή Βάλτερ ή Βρυέννιος ή Βαλθέριος Βρυέννιος.

Στο κάλεσμα του Βρυέννιου, έσπευσαν πολλοί και σημαντικοί Φράγκοι αλλά και Έλληνες από διάφορα μέρη (6.400 ιππείς και 8.000 πεζοί βρίσκονταν στη διάθεσή του).

• Καταλανοί

Μισθοφορικός στρατός, Καταλανική Εταιρεία ή Κομπανία των Καταλανών Αραγονέζων μισθοφόρων, γνωστοί και με την ονομασία Αλμογάβαροι, ή Compania Catalana, μαζί με τούρκους και ελληνότουρκους, οι οποίοι κατευθύνονταν προς τη Νότια Ελλάδα.

Δ. Η πορεία

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος ζήτησε (ή δέχτηκε) τη βοήθειά των Καταλανών, καθώς οι Σελτζούκοι που είχαν διωχτεί από τους Μογγόλους του Τζένγκις Χαν προς τα δυτικά, (αρχές 13ου αιώνα) σημείωναν διαδοχικές νίκες επί των Βυζαντινών στη Μικρά Ασία.

Οι Καταλανοί συνέτριψαν τους Σελτζούκους και έλυσαν την πολιορκία της Φιλαδέλφειας και έφτασαν στις περιοχές του Έρμου, του Μαιάνδρου και της Φρυγίας, εξολοθρεύοντας παντού τους αντιπάλους τους και δικαιώνοντας τη φήμη τους ως οι καλύτεροι πολεμιστές της Ευρώπης εκείνη την εποχή.

Ο Ανδρόνικος ανακάλεσε τους Καταλανούς από τη Μικρά Ασία για να πολεμήσουν τους Βούλγαρους στα Βαλκάνια. 

Αν οι Καταλανοί είχαν παραμείνει στη Μικρά Ασία, όπως επιθυμούσαν και δημιουργούσαν εκεί μια ηγεμονία, είναι πολύ πιθανό, οι Τούρκοι να μην έφταναν ποτέ στην Κωνσταντινούπολη και την Ευρώπη…

«Οδηγούμενοι από έναν μονάρχην σαν τον Λέοντα Γ’ ή τον Βασίλειον Β’, θα μπορούσαν να νικήσουν τους Σελτζουκίδες Τούρκους, να καταπνίξουν την δύναμιν των Οθωμανών εν τη γενέσει της και να μεταφέρουν τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου μέχρι τους πρόποδες του Ταύρου και τις εκβολές του Δουνάβεως».

Τζορτζ Φίνλεϊ: «Ιστορία της Ελλάδος»

Όταν όμως ο ντε Φλορ (ιδρυτής και αρχηγός της καταλανικής εταιρείας) επισκέφθηκε τον γιο του Ανδρόνικου, Μιχαήλ Θ' στην Αδριανούπολη, δολοφονήθηκε από Αλανούς σωματοφύλακες του Μιχαήλ (28/3/1305).

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τρομερή αντίδραση από την πλευρά των Καταλανών. Με επικεφαλής τον Berenger, κατέστρεψαν και λεηλάτησαν πολλές περιοχές γύρω από την Κωνσταντινούπολη και έσφαξαν χιλιάδες αμάχους κατοίκους (Καταλανική Εκδίκηση). Οι Βυζαντινοί ζήτησαν βοήθεια από τους Γενοβέζους, οι οποίοι με επικεφαλής τον Εδουάρδο Ντόρια, νίκησαν τους Καταλανούς και αιχμαλώτισαν τον Berenger d' Entenza.

 Οι Καταλανοί όρισαν αρχηγό τους τον Μπερεγκάρ ντε Ροκαφόρ (Beranger de Roquefort) και ενισχύθηκαν από 3.800 Τούρκους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και πολλοί που είχαν γίνει χριστιανοί (Χριστιανότουρκοι).

Ωστόσο, ο de Roquefort είχε γίνει μισητός στους άνδρες του για την όλη συμπεριφορά του. Έτσι, ο Θεοβάλδος Σεπόι (Cepoy), οργάνωσε μια συνωμοσία που είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη του Μπερεγκάρ ντε Ροκαφόρ (de Roquefort) και του αδελφού του και την κατάληξή τους στις φυλακές της Αμβέρσας όπου πέθαναν από λιμό.

Ο Σεπόι, βλέποντας ότι έχει να κάνει με άναρχους τυχοδιώκτες που λεηλατούσαν ασταμάτητα τη Θεσσαλία, τους εγκατέλειψε κρυφά (9/9/1309).

 Όταν το αντιλήφθηκαν οι Καταλανοί, με μια πρωτόγνωρη ενέργεια σκότωσαν 14 από τους "αξιωματούχους" τους που είχαν συμμαχήσει με τον Σεπόι.

Έτσι έμειναν ουσιαστικά "ακέφαλοι".

Αποτελούσαν μια ανεξάρτητη, πλανόδια, στρατιωτική «δημοκρατία». Ο στρατός τους περιλάμβανε Ισπανούς, Σικελούς και Τούρκους. Στη σφραγίδα και στο έμβλημά τους είχαν την εικόνα του προστάτη τους Αγίου Γεωργίου.

Ο Δούκας της Αθήνας Βάλτερ εποφθαλμιούσε τμήματα της Θεσσαλίας και της Φθιώτιδας. Έτσι ήρθε σε συμφωνία με την Καταλανική Εταιρεία: να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για 6 μήνες. Ο μισθός τους; 2.900.000 φράγκα τον μήνα.

Με τη βοήθεια των Καταλανών, ο Βάλτερ κατέλαβε περισσότερα από 30 οχυρά σημεία της Φθιώτιδας. Και πώς να μην γίνει αυτό, όταν οι φοβεροί Αλμογοβάροι (ορεσίβιοι), είχαν πάρει μέρος σε περισσότερες από εκατό(!) μάχες;

Κάπου όμως (εδώ οι πηγές διαφωνούν μεταξύ τους) η συμφωνία χάλασε.

Ή ο Βάλτερ δεν έδωσε 4 μηνιάτικα στους Καταλανούς ή εκείνοι του ζήτησαν, ως τιμάρια, κάποια από τα μέρη που είχαν καταλάβει για να εγκατασταθούν καθώς ήταν περιπλανώμενοι.

Μοιραία, ήρθε η ρήξη. Η καθοριστική μάχη έγινε στον Κηφισό ποταμό της Βοιωτίας, κοντά στην Κωπαΐδα, τον Μάρτιο του 1311.

 «… Όταν οι Καταλανοί της Εταιρείας πληροφορήθηκαν την άφιξη του φραγκικού στρατού, έλαβαν θέση κοντά σε βάλτο και στη συνέχεια διοχέτευσαν νερό από τον ποταμό μέσα στα χωράφια που εκτείνονταν ανάμεσα σε αυτούς και στο σημείο από όπου θα περνούσε ο στρατός του Δούκα. Τα χόρτα στο σημείο εκείνο ήταν αρκετά ψηλά με αποτέλεσμα να μην φαίνονται τα πλημμυρισμένα χωράφια. Προνόησαν όμως να αφήσουν στεγνούς διαδρόμους έτσι ώστε το Καταλανικό πεζικό να μπορέσει να διασχίσει τις πλημμυρισμένες περιοχές. Οι Τούρκοι που τους συνόδευαν οχυρώθηκαν με καχυποψία ξεχωριστά, πιστεύοντας ότι ίσως επρόκειτο για παγίδα στημένη από τους δύο αντιπάλους για να τους εξαφανίσουν. Ο Δούκας των Αθηνών παρέταξε το ιππικό του -θεωρούμενο ως η αφρόκρεμα του γαλλόφωνου κόσμου της εποχής του- "με ολόχρυσα σπιρούνια" μπροστά από τους πεζούς. Στη συνέχεια, επικεφαλής του ιππικού, όρμησε κατά του πεζικού της Κομπανίας, με το φλάμπουρο με το λιοντάρι των Μπριέν να ανεμίζει από πάνω τους. Όμως τα άλογα κόλλησαν στο βάλτο και, από την ορμή της εφόδου και το βάρος τους, τα πόδια τους βυθίζονταν όλο και πιο πολύ μέσα στο τέλμα. Γύρω τους, οι κραυγές "Αραγωνία! Αραγωνία!" των Καταλάνων, μεγάλωναν τον τρόμο των παγιδευμένων ιπποτών. Μερικά άλογα κυλιόνταν, μαζί με τους καβαλλάρηδες, πάνω στο βούρκο ενώ άλλοι, κατά το βυζαντινό ιστορικό Γρηγορά, είχαν κολλήσει τόσο πολύ μέσα στο τέλμα που στέκονταν ακίνητοι σαν αγάλματα. Παρά τη δύσκολη θέση τους, οι απελπισμένοι Φράγκοι πολέμησαν γενναία αλλά οι Καταλανοί τους χτυπούσαν με τα βέλη τους, ενώ σύντομα και οι Τούρκοι μπήκαν στη μάχη και συμμετείχαν στην εξόντωσή τους. Σύμφωνα με τον Ραμόν Μουντανέρ, μόνο 2 από τους 700 ιππείς επέζησαν της καταστροφής: ο Ροζέ Ντελόρ (Roger Deslaur) και ο Βονιφάτιος της Βερόνα, οι οποίοι από πριν είχαν καλές σχέσεις με την Εταιρεία. Πάντως και ο Νικόλαος Σανούδος, ο μετέπειτα Δούκας του Αρχιπελάγους επέζησε της μάχης και μερικοί ακόμα, και είναι πιθανόν να ανταλλάχτηκαν με λύτρα. Ο Μουντανέρ διατείνεται ακόμη ότι σκοτώθηκαν 20.000 άντρες από το φραγκικό πεζικό. Νεκροί έπεσαν και ο Δούκας της Αθήνας Γκωτιέ ντε Μπριέν, ο Μαρκήσιος της Βοδονίτσας και άλλοι γνωστοί ευγενείς. Ουσιαστικά, σχεδόν όλοι οι αρχηγοί της φραγκοκρατούμενης Ελλάδας, δηλαδή οι επίγονοι των παλιών οικογενειών που κατάκτησαν την Ελλάδα το 1204, έχασαν τη ζωή τους σε αυτή τη μάχη…»

Η έκβαση της μάχης ήταν προκαθορισμένη. Ο Βάλτερ διοικεί το στράτευμά του ελεώ θεού ως κληρονόμος του οίκου των Ντελαρός, ενώ από την άλλη πλευρά διοικούν την παράταξη των Καταλανών, στρατιωτικοί που έχουν κερδίσει το δικαίωμα αυτό μέσα στο καμίνι του πολέμου. Είναι απολύτως λογικό να υπερισχύσει η πειθαρχεία, η σωστή τακτική και οργάνωση, η αξιοποίηση του εδάφους, έναντι της φεουδαρχικής υπεροψίας. Καθώς οι Φράγκοι θεωρούν τους ιππότες ανώτερη στρατιωτική δύναμη, αφού προέρχονται από την ανώτερη κοινωνική τάξη, υποτιμούν την αξία του απλού πεζικάριου και το πληρώνουν πολύ ακριβά.

Η γενναιότητα είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για τη νικηφόρα έκβαση μιας μάχης.

Στο άκουσμα της φοβερής ήττας, οι κάτοικοι της πλούσιας Θήβας την εγκατέλειψαν και κατέφυγαν στο Νεγρεπόντε (Χαλκίδα). 

Οι «άξεστοι», όπως τους αποκαλεί ο ιστορικός William Miller, Καταλανοί λεηλάτησαν άγρια τη Θήβα κι έπειτα έφυγαν για την Αθήνα. 

Το Δουκάτο των Αθηνών διαλύθηκε και το Πριγκηπάτο της Αχαΐας υπέστη σοβαρή κρίση. 

Μαζί τους τελείωσε και ο λεγόμενος «χρυσός αιώνας» των Φράγκων στην Νότια Ελλάδα ενώ οι νικητές Καταλανοί μοιράστηκαν τη γη, τις γυναίκες και τους πύργους των ιπποτών του Δουκάτου. 

Χαρακτηριστικά, ο Μουντανέρ αναφέρει πως πολλοί άξεστοι πολεμιστές έγιναν άντρες ευγενών γυναικών «για τις οποίες δεν ήταν άξιοι ούτε το νιπτήρα τους να κρατήσουν».

 Οι Τούρκοι σύμμαχοί τους ζήτησαν και πέτυχαν να επιστρέψουν στην Καλλίπολη, λεηλατώντας την ανυπεράσπιστη ύπαιθρο στο δρόμο τους.

 Παρά τη μεγάλη νίκη τους, οι Καταλανοί της Εταιρείας δεν είχαν ακόμη αρχηγό. Ο αρχικός αρχηγός τους, Ροζέ ντε Φλορ, είχε δολοφονηθεί από τους Βυζαντινούς το 1305. Ο επόμενος, Μπερεγκάρ ντε Ροκαφόρ, είχε απαχθεί και φυλακιστεί από τους Φράγκους το 1308 και από τότε την προσωρινή διοίκηση της Εταιρείας είχε αναλάβει τετραμελής επιτροπή. 

Καθώς οι Καταλανοί ένιωθαν την ανάγκη να βρουν νέο αρχηγό, και μάλιστα ευγενή, πρόσφεραν την αρχηγία στον αιχμάλωτο Βονιφάτιο της Βερόνας ο οποίος την αρνήθηκε. Στη συνέχεια την πρόσφεραν στον άλλο αιχμάλωτό τους, τον Ροζέ Ντελόρ, ο οποίος δέχτηκε. 

Επιζητώντας επιπλέον νομιμοποίηση και προστασία, πρόσφεραν την επικυριαρχία του δουκάτου στο βασιλιά Φρειδερίκο Β' της Σικελίας.

 Έτσι εκείνοι ονομάστηκαν δούκες της Αθήνας και ασκούσαν τη διοίκηση μέσω επιτρόπου. Πρωτεύουσα του δουκάτου ορίστηκε η Θήβα, η καταλανική καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους μαζί με τα λατινικά και η νομοθεσία που καθόρισε τις σχέσεις ανάμεσα στους κατακτητές και τον γηγενή πληθυσμό στηρίχθηκε στο δίκαιο της Βαρκελώνης. Το μόνο δημόσιο αξίωμα που μπορούσαν να ασκήσουν αυτόχθονες ήταν εκείνο του νοταρίου (συμβολαιογράφου), όπως και επί Φράγκων, ενώ τους απαγορευόταν να αγοράζουν, πουλούν ή διαθέτουν την περιουσία τους όπως ήθελαν ή να συνάπτουν μεικτούς γάμους.

 Ο Πάπας τους ζήτησε να επιστρέψουν τα εδάφη που κατέλαβαν αλλά αυτοί αρνήθηκαν και έτσι το 1318 τους αφόρισε. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, οι Καταλανοί κατέλαβαν και το Δουκάτο Νέων Πατρών (Neopatria), δηλαδή τα θεσσαλικά εδάφη που άφησε πεθαίνοντας ο βυζαντινός ηγεμόνας της Θεσσαλίας, δίχως να αφήσει απογόνους. 

Η Εταιρεία ζήτησε τελικά να υπαχθεί στην επικυριαρχία του Βασιλείου της Αραγωνίας. Μέχρι και σήμερα, ο βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος Α΄ έχει τον εθιμικό τίτλο «Δούκας της Αθήνας και Νέων Πατρών».

 Η αρχή του τέλους για το καταλανικό δουκάτο ήρθε το 1379-1380, όταν η Εταιρεία των Ναβαρέζων μισθοφόρων κατέλαβε τη Θήβα και τη Λιβαδειά. Το δουκάτο καταλύθηκε οριστικά το 1388, όταν πέρασε στα χέρια του Ιταλού Νέριο Ατσαγιόλι. Η επικυριαρχία του Στέμματος της Αραγωνίας πάνω στα εδάφη αυτά κράτησε μέχρι το 1391.

Ε. Συνέπειες

Ο ιστορικός William Miller θεωρεί ότι η παρουσία των Καταλανών στην περιοχή, είχε ίσης σημασίας καταστροφικά αποτελέσματα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δύσης το 1204, καθώς λεηλάτησε και κατέστρεψε όλο τον ελλαδικό χώρο (όλες σχεδόν οι πόλεις που δεν είχαν ισχυρές οχυρώσεις παραδόθηκαν στη σφαγή και τη λεηλασία), ενώ συνέτριψε σε δύο πολύνεκρες και αποφασιστικές μάχες, το άνθος του Βυζαντινού στρατού και της Φράγκικης ιπποσύνης, ανοίγοντας τον δρόμο στην οθωμανική επέλαση στα χρόνια που ακολούθησαν.

Οι Έλληνες της Βοιωτίας έγιναν σκλάβοι της Ανατολής. Η Θήβα κατά το 14^ο αιώνα γίνεται κέντρο σκλαβοπάζαρου. Οι καταλανοί και οι Τούρκοι έφερναν από τα μέρη που είχαν περάσει , μετά την εγκατάσταση τους αιχμαλώτους χριστιανούς, που τους προόριζαν για πώληση στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.

Οι φόροι που καθιερώνουν οι Καταλανοί, στοίχισαν τη ζωή πολλών ανθρώπων.

…στα χρόνια της καταλανοκρατίας, στη Βοιωτία, μια περιοχή που καταδυναστεύεται και λεηλατείται, γίνεται δε χώρα της αθλιότητας και των ασθενειών  (Δημήτρης Πάνου)

Ακόμη και μετά το θάνατο ενός ιδιοκτήτη ήταν δυνατό και θεμιτό να παρέμβει τρίτος στην ιδιοκτησία του και να την αφαιρέσει από το νόμιμο κληρονόμο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τελούσε καθ' όλη τη διάρκεια της Λατινοκρατίας υπό διωγμό, σε αντίθεση με την κυρίαρχη Λατινική.

  Οι διωκόμενοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αναζήτησαν ως τόπους λατρείας τους τα σπήλαια, τα όρη και τις οπές της γης. Πολλά σπήλαια της Κωπαΐδος, που δημιουργήθηκαν από τα νερά της λίμνης, διαμορφώθηκαν σε ναούς. Σε μερικούς από αυτούς υπάρχουν άριστα δείγματα αγιογραφίας, όπως στα σπήλαια του Αγίου Βλασίου ή της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Νικολάου κα της Αγίας Τρίτης (Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος)

ΣΤ. Επίλογος

Χρειάζεται μόνο να αδιαφορήσουμε για να βρει χώρο η βαρβαρότητα και να εμφανιστεί μπροστά μας σαν ξεχασμένη ασθένεια.

Ο 14^ος Αιώνας στη Βοιωτία χαρακτηρίζεται από την ωμη βία και την τεράστια κοινωνική καταπίεση, ενώ ο τοπικός πληθυσμός υπομένει παθητικά τα δεινά των Καταλανών. Άλλωστε, μας θεωρούν κατώτερους τους, αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτοί οι νέοι κατακτητές είναι οι ίδιοι απελπιστικά κατώτεροι από τους κατακτημένους, πλην όμως στρατιωτικά πανίσχυροι.

Τι όμως είναι αυτό που εξηγεί τη στάση και την απραξία του τοπικού πληθυσμού;

Ο Δημήτρης  Πάνου μας λέει ιστορώντας τον Καζαντζάκη:

 «Το κλίμα, ο ουρανός, το φως, το πνεύμα της Ελλάδας…. Που να βρει καλύτερους όρους το πνεύμα να φωλιάσει και να μπιστευτεί τα αυγά του; Και ξεχνούν πως το κλίμα, ο ουρανός, το φως, η γραμμή της Ελλάδας ήταν τα ίδια χιλιάδες χρόνια και μονάχα μια στιγμή –δυο τρεις αιώνες- φώλιασε εδώ το πνεύμα…. Φελαχολαοί! Κάποτε μια σκληρή σκέψη τρικυμίζει το αίμα μου. Απ όπου πέρασε το πνεύμα μια φορά ποτέ πια δεν θα ξαναπεράσει. Το σαρκοβόρο αυτό όρνεο δεν γυρίζει ποτέ πια στη φωλιά του».

Ενδεικτικό της επίδρασης που ασκούν οι κατακτητές στο Ελληνικό στοιχειό είναι η αντιστροφή των όρων Φράγκος και Έλλην με το πέρασμα των αιώνων. 

• Φράγκος συνώνυμο του βάρβαρου αρχικά, αποκτά τη σημασία επικυρίαρχου στην εποχή που μας απασχολεί.
• Έλλην από τον 12^ο αιώνα και μετά ταυτίζεται με δόλιες και παραπλανητικές ενέργειες.

Κατά την Καταλανοκρατία, ο διαρκής αγώνας επιβίωσης, η έλλειψη ενδιαφέροντος από πλευράς πληθυσμού και η σκληρή καταπίεση της εξουσίας από την άλλη οδηγούν στην πιο σκοτεινή ώρα της μακραίωνης νύχτας: Της υποταγής του ελληνικού στοιχείου σε κάθε λογής κατακτητές.

Μόνη πράξη αντίστασης η διατήρηση παραδόσεων που ετεροπροσδιορίζουν τους κατακτημένους από τους κατακτητές. 

Ο Δημήτρης Πάνου μας λέει ότι: «οι κάτοικοι αμύνθηκαν ώστε να διατηρήσουν τη γλωσσά τους και τις πατροπαράδοτες συνήθειες του Ελληνικού κόσμου».

Καταλήγει όμως στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχει λαός που να έχει έμφυτη την αγάπη για τα γράμματα»… 

Τότε πως το «σαρκοβόρο όρνεο που λέγεται πνεύμα» θα γυρίσει κάποτε στη φωλιά του;

Καλούμαστε λοιπόν σήμερα εμείς, τα μέλη της Τροφωνίου ακαδημίας να στοχαστούμε:

Μπορεί να υπάρξει πνευματική ανάπτυξη ενός λαού όταν είναι υποδεέστερος στο πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο και βρίσκεται υπό καθεστώς –οποιεσδήποτε μορφής- ξένης επικυριαρχίας;

Πηγές:

http://www.apostoliki- diakonia.gr

/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=art&contents=contents_XristianikiBoiotia.asp&main=ART_Boiotia&file=3.htm

http://greekhistoryandprehistory.blogspot.com

Η εκστρατεία της Καταλανικής Εταιρείας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία

ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (ιστοσελίδα)

«Γιατί η λέξη Καταλανός ήταν κάποτε βρισιά για τους Έλληνες»

protothema.gr

«Καταλανική Εταιρεία»: Οι φοβεροί μισθοφόροι που προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές στην Ελλάδα του 14ου αιώνα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Φ. ΓΚΡΕΓΚΟΡΟΒΙΟΥΣ, "ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ", έκδοση 1889, ελλ. έκδοση 1991.

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ Μάχη του Κηφισού

Δημήτρη Πάνου «ΚΑΤΑΛΑΝΟΙ ΣΤΗ ΒΟΙΩΤΙΑ»

Η φραγκοκρατία στην Ελλάδα 1204-1566 William Miller

Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΦΩΚΟ-ΒΟΙΩΤΙΚΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ του Ανδρέα
Κατσίφα-Ενισλείδης Χρήστος «Αμφίκλεια».

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. Τόμος Θ.