Το Σάββατο 1 Απριλίου 2023 το Λαϊκό Πανεπιστήμιο Λιβαδειάς, με την επωνυμία τροφώνια ακαδημία, οργάνωσε μια εκδήλωση για το Πάσχα. Πραγματοποιήθηκαν ομιλίες και ακούστηκαν τραγούδια από τη Μικτή Χορωδία "Έρκυνα". Το μέλος της τροφώνιας ακαδημίας κ. Βασιλική Νιαβή αναφέρθηκε στον "Εορτασμό της αναγέννησης της Φύσης από την αρχαιότητα στο σήμερα".
 |
| Πίνακας Γιάννη Τσαρούχη |
"Πρωταπριλιά σήμερα και σας εύχομαι καλό μήνα! Είναι πανάρχαιο έθιμο την Πρωταπριλιά να λέμε ψέματα. Θέλουμε να ξεγελάσουμε τον άλλο και αν τα καταφέρουμε, θεωρούμαστε τυχεροί. Σύμφωνα με τους λαογράφους, σε ορισμένες περιοχές ο “θύτης”, εφόσον το ψέμα του γινόταν πιστευτό από το “θύμα”, θα είχε καλή σοδειά, ενώ το θύμα θα ήταν άτυχο για το υπόλοιπο της χρονιάς.
Σύμφωνα με τον λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο “ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή“. Επίσης ο λαογράφος Γ. Μέγας ερμηνεύει το πρωταπριλιάτικο ψέμα ως έναν τρόπο παραπλάνησης των δυνάμεων του κακού, που λειτουργεί ως όρος μαγνητικής ενέργειας για μια επικείμενη επιτυχία.
"Ο εορτασμός της αναγέννησης της Φύσης από την αρχαιότητα στο σήμερα"
Ο πρωτόγονος άνθρωπος βρέθηκε μπροστά σε δυο πραγματικότητες απέναντι στις οποίες ένιωσε αδύναμος βιολογικά. Αυτές ήταν το φυσικό περιβάλλον και ο Θάνατος. Ως προς το φυσικό περιβάλλον ένιωσε άμεσα εξαρτημένος, αφού αυτό αποτελούσε πηγή της βιολογικής του συντήρησης και επιβίωσης. Απέναντι στις φυσικές δυνάμεις (βροχή, σεισμός, ηφαίστεια, εναλλαγή εποχών…) ήταν άοπλος και εκτεθειμένος στη μη προβλεψιμότητά τους. Θεοποίησε τις φυσικές δυνάμεις ως μια μορφή άμυνας απέναντι στη «δύναμή» τους.
Έτσι η φύση δεν άργησε να αποτελέσει αντικείμενο λατρείας μέσα από τη δημιουργία της θρησκείας και των διαφόρων θεοτήτων που αντιπροσώπευαν βασικές εκφράσεις του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και των ανθρώπινων αναγκών.
Μέσα από τη θεοποίηση των φυσικών δυνάμεων ο άνθρωπος συμφιλιώθηκε και με την ιδέα του θανάτου προσδίδοντας στους ανθρωπόμορφους θεούς του το στοιχείο της αθανασίας. Οι θεοί πάσχουν, υποφέρουν, πονούν αλλά δεν πεθαίνουν. Κι αν αυτό συμβεί, είναι προσωρινό γιατί πάντα ακολουθεί η ανάστασή τους. Επομένως το σχήμα Ζωή – Θάνατος – Ανάσταση είναι κοινός τόπος της μυθολογίας – θρησκείας όλων των αρχαίων πολιτισμών.
Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι παρατήρησαν τον μαρασμό της φύσης, τον θάνατό της, κατά τη διάρκεια του χειμώνα και την ανάστασή της, την αναγέννησή της, με τον ερχομό της άνοιξης. Έτσι θεσπίστηκαν οι πρώτες εορτές αφιερωμένες στην Μητέρα Γη.
 |
| Μητέρα Γη |
Αργότερα τη Μητέρα Γη εκπροσώπησαν αρκετοί θεοί. Σε αυτές τις εορτές μετά το θάνατο του θεού ερχόταν η γιορτή της ζωής, κατά τη διάρκεια της οποίας εξυμνούσαν την ανάστασή του με οργιαστικές τελετές ( μυστικές τελετουργίες που τελούνταν μόνο από μυημένους).
 |
| Η αρπαγή της Περσεφόνης |
Ο μύθος της αρπαγής της Περσεφόνης, της κόρης της Δήμητρας από τον Πλούτωνα αυτό μας περιγράφει. Τους 6 μήνες που η Περσεφόνη μένει στον Άδη, φθινόπωρο και χειμώνα, υπάρχει ακαρπία και φθορά της βλάστησης, ενώ τους άλλους έξι μήνες, άνοιξη και καλοκαίρι, έχουμε ευφορία και αναγέννηση της φύσης.
 |
| Η επανένωση της Δήμητρας με την Περσεφόνη |
Στην Αρχαία Ελλάδα την άνοιξη εόρταζαν τον θάνατο και την ανάσταση του Διονύσου Ζαγρέα και του Άδωνη, για τον οποίο θα μιλήσουμε πιο κάτω.
Στην περσική θρησκεία, ο Ζωροάστρης πέθανε και αναστήθηκε: «Ο Πλάτωνας αναφέρει ότι αυτός ο Ζωροάστρης, δώδεκα μέρες μετά τον
θάνατο του, όταν είχε ήδη τοποθετηθεί πάνω στην πυρά, ξαναγύρισε στην ζωή…»
Το αβάστακτο πένθος της Αιγύπτιας θεάς Ίσιδας για τον φόνο του αγαπημένου της αδελφού και συντρόφου, του Οσίριδος, που τον είχε κατακρεουργήσει ο θεός της σκιάς Σετ (ή Σεθ), σταματά όταν βρίσκει και συναρμολογεί όλα τα διαμελισμένα κομμάτια του, δίνοντάς του ξανά τη ζωή.
Ο Κρίσνα των ινδουιστών λέγεται ότι την στιγμή του θανάτου του ο ουρανός σκοτείνιασε. ΟΚρίσνα κατέβηκε στον κάτω κόσμο και την τρίτη μέρα αναστήθηκε και αναλήφθηκε στους ουρανούς.
Ο Μίθρας των Περσών πέθανε και αναστήθηκε την τρίτη ημέρα. Ο μιθραϊσμός άκμασε στη Ρώμη.Το Βατικανό μάλιστα είναι χτισμένο στα ερείπια αρχαίου μιθραίου και εκεί βρίσκεται η επιγραφή που λέει: «Αυτός που δεν θα φάει από το σώμα μου ούτε θα πιει από το αίμα μου έτσι ώστε να γίνει ένα με μένα και εγώ με αυτόν, αυτός δεν θα σωθεί», δεν είναι χριστιανική αλλά μιθραϊκή.
Ο Γκανέσατου Ινδουισμού και ο Λεμινκάικεν από τη Φιλανδία πεθαίνουν και ανασταίνονται όπως και πολλοί άλλοι θεοί σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς.
Οι αρχαίοι θεοί πεθαίνουν την άνοιξη συνήθως με δυο τρόπους:
1ον. Με διαμελισμό συνήθως σε 14 ή σε 7 κομμάτια, όπως στην περίπτωση του Διονύσου Ζαγρέα και του Όσιρι. Ο διαμελισμός συμβολίζει την ανάγκη για εξάπλωση της πνευματικής ουσίας του θεού, αλλά και των διδασκαλιών. Ακριβώς τον ίδιο συμβολισμό συναντάμε στο μυστήριο της θείας κοινωνίας, που υπάρχει σε διάφορες θρησκείες, όπου μοιράζεται στους πιστούς κρασί και ψωμί, συμβολίζοντας το σώμα και το αίμα του θεού.
 |
| Ο διαμελισμός του Διονύσου Ζαγρέα από τους Τιτάνες |
Και 2ον. Με σταύρωση ή κάρφωμα σ' ένα δέντρο.
Το δέντρο έχει τον ίδιο συμβολισμό με τον σταυρό, εδώ το ιερό, το πνευματικό στοιχείο αντιπροσωπεύεται στα κλαδιά, που βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο του δέντρου, ενώ οι ρίζες του είναι το χθόνιο στοιχείο, ο κόσμος των νεκρών. Ο κορμός του δέντρου συμβολίζει τον κόσμο των ανθρώπων.
Τα Αδώνεια ήΑδώνια ήταν το Πάσχα των Αρχαίων Ελλήνων. Μια γιορτή προς τιμήν της Αφροδίτης και του Άδωνη.
Αλλά ας δούμε πρώτα ποιος ήταν ο Άδωνης.
Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ο Άδωνης ήταν ένας πανάρχαιος θεός. Κατά τον Ησίοδο ήταν το πανέμορφο βασιλόπουλο από την Φρυγία, γιος του Φοίνικα, του πριγκιπόπουλου από το Άργος που νυμφεύτηκε την Αλφεσίβοια και ο οποίος θεωρείται γενάρχης των Φοινίκων. Ο Οβίδιος στις περίφημες μεταμορφώσεις του τον συνδέει με την παράδοση της Κύπρου.
Όταν η Μύρρα ή Σμύρνα, κόρη του Βασιλέα της Πάφου Κινύρα και της Κεχρηίδας, έφθασε σε ηλικία γάμου, ο πατέρας της την ρώτησε ποιον θα ήθελε να παντρευτεί και αυτή απάντησε, με έναν «όμοιο» με εσένα.
Ο άνομος έρωτας της κόρης για το πατέρα ήταν τόσο δυσβάσταχτος, που η Μύρρα θέλησε να βάλει τέρμα στην ζωή της. Όμως την σταμάτησε τελευταία στιγμή η παραμάνα της η Ιππολύτη, η οποία της υποσχέθηκε με όρκους ότι, αν δεν προχωρούσε στην πράξη της, θα την βοηθούσε σε ότι και να τις ζητούσε.
Όταν η Κεχρηίδα έλειπε στην εορτή των θεσμοφορίων, η Ιππολύτη, μέθυσε τον Κινύρα με διονυσιακό οίνο και η Μύρρα κατάφερε με αυτόν τον τρόπο να συνευρεθεί με τον πατέρα της για δώδεκα ημέρες και νύχτες. Όταν ο Κινύρας συνήλθε από την μέθη θέλησε να δει το πρόσωπο της ερωμένης του και όταν αντιλήφθηκε την πλεκτάνη άρπαξε το ξίφος του να την σκοτώσει. Η Μύρρα, ήδη έγκυος, τρέχοντας για να σωθεί παρακάλεσε τους θεούς να την βοηθήσουν. Τους ζήτησε να μην την αφήσουν ούτε στον κόσμο των ανθρώπων ούτε των νεκρών, και αυτοί τη μεταμόρφωσαν στο δέντρο μύρρα.
 |
| Η Μύρρα ή Σμύρνα μεταμορφώνεται σε δέντρο |
Τα πόδια της έγιναν ρίζες, το σώμα της κορμός δέντρου, και τα ικετευτικά απλωμένα στον ουρανό χέρια της, κλαδιά. Μόλις ολοκληρώθηκε η μεταμόρφωση ο φλοιός του δέντρου αποσχίστηκε και γεννήθηκε ο πανέμορφος Αδωνης!
Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να αποσαφηνίσουμε το ζήτημα της αιμομιξίας στον μυθολογικό ορίζοντα της ελληνικής θρησκείας. Ως πράξη βεβαίως ήταν απορριπτέα στον ελληνικό κόσμο, γι' αυτό και τελικά η Μύρρα τιμωρήθηκε. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι οι μυθολογικές περιγραφές υποκρύπτουν πάντοτε εσωτερικές - μυστηριακές προεκτάσεις που δεν ακολουθούν την κοινωνικά καθορισμένη ηθική.
Η Μύρρα ήθελε να μυηθεί στα μυστήρια από τον ίδιο της τον πατέρα γι΄ αυτό το λόγο η ερωτική συνεύρεση – μύηση κράτησε δώδεκα ημέρες και νύχτες και μάλιστα υπό την επίδραση του διονυσιακού οίνου, γεγονός που υποδηλώνει μύηση σε μυστήρια.
Πιθανόν όμως να πρόκειται για πανάρχαιο στοιχείο με αναφορά σε μια εποχή όταν η αιμομιξία ήταν πολύ περισσότερο συνηθισμένη.
Μόλις γεννήθηκε ο Άδωνης τον παρέλαβαν οι νύμφες να τον πρωταναθρέψουν μυστικά εντός ενός ιερού σπηλαίου. Μόλις έφεραν εις πέρας το έργο τους, η Θεά Αφροδίτη πήρε τον Άδωνη από τις νύμφες και τον παρέδωσε στην Περσεφόνη για να ολοκληρώσει την μυστηριακή του ανατροφή, αφού τον τοποθέτησε κρυφά σε μία λάρνακα, ξύλινη κιβωτός από κυπαρισσόδεντρο. Όσο όμως ο νέος πλησίαζε προς την ενηλικίωσή του και το φυσικό κάλλος του γίνονταν ανυπέρβλητο, η Αφροδίτη μαγεύτηκε από την ομορφιά του, αλλά και ο Άδωνης ερωτεύτηκε σφόδρα την πολυύμνητη θεά.
 |
| Άδωνης και Αφροδίτη |
Αλλά και η Περσεφόνη, συνεπαρμένη από την ωραιότητα τουΆδωνηαρνήθηκε να τον δώσει πίσω και τότε οι θεές ζήτησαν από τον Δία να δώσει λύση στο πρόβλημά τους. Ο Δίας όρισε ο Άδωνης να περνά τέσσερις μήνες με την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο, τέσσερις μήνες με την Αφροδίτη και τους άλλους τέσσερις μήνες να είναι ελεύθερος. Η Αφροδίτη χρησιμοποιώντας τη μαγική της ζώνη στην οποία δεν μπορούσε κανείς να αντισταθεί, κατάφερε να της αφιερώσει και το άλλο ένα τρίτο. Έτσι, ο Άδωνης περνούσε τα δύο τρίτα του χρόνου με την Αφροδίτη και το ένα τρίτο με την Περσεφόνη.
Μια μέρα που ο Άδωνης ήταν για κυνήγι του επιτέθηκε ένας αφηνιασμένος κάπρος, που ήταν ο θεός Άρης μεταμορφωμένος, και τον σκότωσε. Από το αίμα του βάφτηκαν κόκκινα τα τριαντάφυλλα και οι παπαρούνες. Ο πόνος της Αφροδίτης για το θάνατο του αγαπημένου της είναι μεγάλος, τα καυτά της δάκρυα πέφτουν στη γη από όπου φυτρώνουν ανεμώνες.
Η Αφροδίτη εκλιπαρεί την Περσεφόνη να της δώσει τον νέο πίσω αλλά αρνείται. Τελικά οι δύο θεές αποφασίζουν να περνούν μαζί του από έξι μήνες, συμβολίζοντας έτσι τη νίκη του έρωτα επί του θανάτου.
Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του μύθου την ώρα που η Αφροδίτη θρηνούσε πάνω από το σώμα του νεκρού Άδωνη και καθώς το περιέρραινε με νέκταρ, από τον ουρανό κατήλθε λευκό σύννεφο και ο Άδωνηςαναλήφθηκε με αυτό στα ουράνια δώματα των αθανάτων. Η θεά συμβούλευσε τους ανθρώπους να καθιερώσουν εορτή προς τιμήν του Άδωνη, εις αιώνια ανάμνηση του δικού της θρήνου για τον όμορφο θεό.
 |
| Η Αφροδίτη θρηνεί τον Άδωνη |
Τα Αδώνια ήταν ετήσια γιορτή των Αρχαίων Ελλήνων, που συνήθως γιορτάζονταν την άνοιξη κατά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, σε ανάμνηση του θανάτου και της ανάστασης του Άδωνη και πραγματοποιούνταν σε όλες σχεδόν τις πόλεις και έπαιρναν μέρος μόνο οι γυναίκες. Με ιδιαίτερες τιμές τελούνταν τα Αδώνια στην Αλεξάνδρεια, στο Άργος και στη Ρόδο. Η διάρκειά των μυστηρίων ποίκιλλε πάντα ανά πόλη: αλλού κρατούσαν δυο, τρεις ή και εφτά ημέρες αλλά υπήρχαν κάποιες ομοιότητες στην τελετουργία.
Τα Αδώνια στην Αττική τελούνταν τον μήνα Ελαφηβολιώνα ( 21 Φεβρουαρίου – 23 Μαρτίου). Η γιορτή κρατούσε 2 μέρες. Η πρώτη μέρα ήταν πένθιμη και ονομάζονταν «αφανισμός». Στο κομμάτι αυτό οι γυναίκες ακολουθούσαν όλα τα καθιερωμένα τελετουργικά της κηδείας.
 |
| Στολισμένο ξόανο του Άδωνη |
Μαυροφορεμένες γυναίκες τοποθετούσαν σε νεκρική κλίνη ένα ξύλινο ομοίωμα (ξόανο) του Αδώνη. Έπλεναν με νερό το ξόανο, μύρωναν το σώμα του Θεού, το έντυναν με το χαρακτηριστικό ύφασμα των νεκρών, το σάβανο και νεκροστόλιζαν με αρωματικά άνθη και κλαδιά αειθαλών δέντρων την κλίνη του και έκαιγαν θυμίαμα μύρου.
Με το στολισμό των φυτών αυτών δινόταν η εντύπωση τεχνητών κήπων γι αυτό και τα αγγεία ονομάζονταν «Αδώνιδος κήποι». Για τον νεκρικό στολισμό τοποθετούσαν μέσα στους «κήπους» αγάλματα του Έρωτος, ομοιώματα πτηνών και γλυκίσματα.
 |
| "Κήποι Αδώνιδος" |
Οι γυναίκες την πρώτη μέρα θρηνούσαν ψάλλοντας ειδικά άσματα, τα λεγόμενα Αδωνίδια, κάτι αντίστοιχο με τα εγκόμια. Ο θρήνος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ελληνικών ταφικών τελετουργιών. Έχουμε την τύχη να διασώζεται αυτούσιος ένας τελετουργικός θρήνος του Αδώνιδος από τον Βίωνα τον Σμυρναίο που έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ. Το έργο του «Επιτάφιος Αδώνιδος» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά κείμενα της Ελληνιστικής περιόδου που περιγράφει με αριστουργηματικό λογοτεχνικό τρόπο τον θρήνο της Θέας Αφροδίτης για τον Άδωνη.
Θα σας δώσω ένα μικρό παράδειγμα:
Τον Άδωνη θρηνολογώ, τον όμορφο που εχάθη,
«πάει, χάθηκεν ο Άδωνης», οι Έρωτες θρηνούνε.
Στα πορφυρά σου Κύπριδα να μην ξαναπλαγιάσεις,
βάλε τα μαύρα σου πικρή, και να στηθοκοπιέσαι,
σύρε φωνή, ο Άδωνης χάθηκεν, ο καλός σου.
Τον Άδωνη θρηνολογώ κι οι Έρωτες θρηνούνε…
 |
| Άδωνης στο Βρετανικό Μουσείο |
Στη συνέχεια ακολουθούσε η λεγόμενη «Έκθεσις» του ομοιώματος του πεθαμένου Θεού, δηλαδή η περιφορά, η μετάβαση της ταφικής λάρνακας από τον οίκο προς τον χώρο ταφής του. Στην πομπή οι γυναίκες με λυμένα μαλλιά και ξυπόλητες, κρατώντας αναμμένους πυρσούς και τους κήπους του Άδωνη, έψαλλαν πένθιμους ύμνους με την συνοδεία του γίγγρα. Ο γίγγρας ήταν αυλός που παρήγαγε θρηνητικό ήχο.
Όταν έφταναν στον υποτιθέμενο χώρο ταφής, έθαβαν το ομοίωμα και ακολουθούσαν οι καθιερωμένες ταφικές χοές, καθώς και ο τελετουργικός κυκλικός χορός των γυναικών γύρω από τον τάφο. Τέλος τους κήπους του Άδωνη και τα ομοιώματα μετά την περιφορά τα έριχναν είτε στη θάλασσα είτε στην πηγή είτε στον ποταμό (ανάλογα με τι υπήρχε).
 |
| Πομπή γυναικών με τους "Κήπους του Αδώνιδος" |
Η επόμενη ημέρα των Αδωνίων ονομάζονταν «Εύρεσις». Ήταν ημέρα χαράς και εορτασμού για την ανάσταση του θεού, κατά τη διάρκεια της οποίας θυσίαζαν αγριόχοιρους και έτρωγαν πλούσια γεύματα που προέρχονταν από τις καθιερωμένες θυσίες και χόρευαν.
Τα Αδώνεια επιβίωσαν μέχρι και τον αιώνα μας ως θολό φολκλόρ με τον Ζαφείρη του Ζαγορίου, με τα «Λάζαρα ή Λαζαρικά» της Αμμοχώστου, με τον «Λειδινό» της Αίγινας, με το «Φουσκοδέντρι», στην Καστανιά Στυμφαλίας και με τους «Επιταφίους» της Μεγάλης Παρασκευής στην Καλαβρία.
Ο Ζαφείρης στην Ήπειρο και το έθιμο του Λειδινού στην Αίγινα
 | ||
| Αναβίωση Αδωνίων στην Αμμόχωστο της Κύπρου |
Από όσα ανέφερα πιο πάνω γίνεται κατανοητό ότι η γιορτή των Αδωνίων παραπέμπει άμεσα στον εορτασμό του Πάσχα, γεγονός που αποδεικνύει τις βαθιές ρίζες των συγκεκριμένων εθίμων από την αρχαιότητα.
Το Πάσχα είναι η κατεξοχήν γιορτή της ελληνικής χριστιανοσύνης και γιορτάζεται με πανηγυρικό χαρακτήρα και εντυπωσιακή συμμετοχή του κόσμου. Συμβολίζει το θαύμα της ήττας του θανάτου και ταυτόχρονα τον ερχομό της άνοιξης, της αναγέννησης της φύσης. Η μυσταγωγία αυτή συγκινεί τον κόσμο, έτσι ώστε να συμμετέχει παλλαϊκά στην περιφορά του Επιταφίου και στην Ανάσταση.
Η παράδοσή μας είναι πλούσια σε πασχαλινά έθιμα τα οποία συναντάμε στη Λιβαδειά αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Θα αναφερθώ στα πιο χαρακτηριστικά κατά τη γνώμη μου.
Θα ξεκινήσω από το ιερό φως που παίρνουμε από τον παπά λίγο πριν την Ανάσταση και είναι το αντίστοιχο ιερό πυρ, που φυλασσόταν στους αρχαίους ελληνικούς ναούς.
Κατά την ημέρα εορτασμού του γενεθλίου των θεών, ή σε άλλες σημαντικές μέρες, σβήνονταν όλες οι εστίες σε όλα τα σπίτια και οι κάτοικοι ανέμεναν το νέο φως. Π.χ. στα Καβείρια μυστήρια της Λήμνου, που διαρκούσαν εννέα ημέρες, έσβηναν όλα τα φώτα του νησιού μέχρι να έρθει το ιερό φως από την ιερή Δήλο.
Στους Δελφούς έκαιγε το αθάνατο Κεντρικό Πυρ αλλά και σε πολλά άλλα ιερά σε όλο τον τότε ελληνικό κόσμο έκαιγε το ιερό πυρ. Επίσης, το ιερό πυρ κουβαλούσαν οι άποικοι φεύγοντας από τη μητρόπολη για να εγκατασταθούν στη νέα τους πατρίδα.
Τα πασχαλινά κουλούρια
Η ορθή γραφή του κουλουριού, δηλαδή της μικρής κουλούρας, που είναι το στρογγυλό ψωμί με μια τρύπα στη μέση, είναι με δύο λάμδα, επειδή προέρχονται από το κολλύριο.
Η ετυμολογία του κολλύριου πιθανόν να σχετίζεται με το αρχαίο «κόλλιξ», που σημαίνει «στρογγυλό ψωμί». Το κολλύριο, λοιπόν, σημαίνει μικρό στρογγυλό ψωμάκι, αλλά δήλωνε επίσης και το φάρμακο, που χορηγούσαν οι αρχαίοι γιατροί στους ασθενείς τους. Οι κόλλικες, τα κουλούρια, ξεκίνησαν πάντως από τη μινωική Κρήτη.
Τα κόκκινα αυγά
Πολλοί λαογράφοι λένε ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία. Είναι γεγονός πως τα χρωματιστά αυγά τα συναντάμε στην αρχαιότητα, στη Ρώμη, στην Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο, ως δώρα στις ανοιξιάτικες γιορτές μαζί με κουνέλια τα οποία είναι το σύμβολο της γονιμότητας.
Το σουβλιστό αρνί
Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι λόγω της λευκής προβιάς του και την ηπιότητα της συμπεριφοράς του, ταύτισαν το αρνί με την αγνότητα και την αθωότητα. Ο αμνός ήταν το ζώο που έπρεπε να θυσιαστεί από τους ιερείς και να εξευμενιστεί ο θεός και έτσι να εξασφαλιστεί η σωτηρία. Ήταν το κυρίως ζώο της θυσίας για τους Έλληνες, του Εβραίους και τους Άραβες.
Το σούβλισμα του αρνιού, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες, σαράντα ημέρες μετά τον θάνατο των συγγενών τους, μαγείρευαν δίπλα από τον τάφο. Πίστευαν ότι στο γεύμα που δίνεται μετά την ταφή και στο μνημόσυνο, συμμετέχει και ο ίδιος ο νεκρός. Έψηναν αρνιά σε εστίες, έπιναν κρασί και χόρευαν για να τον τιμήσουν.
Η λέξη «οβελίας» που χρησιμοποιούμε για το σουβλιστό αρνί, προέρχεται από την αρχαία λέξη “οβελός” η οποία σημαίνει σούβλα, από την οποία προέρχονται και οι λέξεις «οβελίσκος» και «οβελιστήριο».
Πάνω σε οβελούς λοιπόν, συνήθιζαν να ψήνουν οι αρχαίοι Έλληνες ολόκληρα αρνιά και κατσίκια αλλά και μεμονωμένα κομμάτια κρέατος. Οι οβελοί ήταν είτε από ξύλο είτε μεταλλικοί.
Εκτός όμως από το σουβλιστό αρνί, σούβλιζαν και κοκορέτσι το οποίο ονομαζόταν «Μίμαρκυς» και «Πλεκτή». Για την παρασκευή του μαρινάριζαν τα έντερα με ξύδι, μέλι και νερό. Το ξύδι είχε αντισηπτικό ρόλο ενώ αφυδάτωνε και το έντερο από τα πολλά λίπη.Το μέλι δημιουργούσε μια καραμελωμένη κρούστα. Μάλιστα η διαδικασία παρασκευής για το κοκορέτσι καταγράφεται στην Ιλιάδα του Ομήρου.
Τέλος, εκτός από το κοκορέτσι, έφτιαχναν και άλλες νοστιμιές οι οποίες περιείχαν άντερα και παραλλαγές τους φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Έφτιαχναν λοιπόν το «γαρδούμιο» τη σημερινή γαρδούμπα και το “ήνυστρον” τον σημερινό πατσά.
Τα ήθη και τα έθιμα αγγίζουν τα πιστεύω, τις αντιλήψεις μας, είναι συνδεδεμένα με την ταυτότητά μας ως μέλη μιας οικογένειας, μιας κοινότητας και ενός έθνους και μέσα από τον εορτασμό σημαντικών θρησκευτικών, ιστορικών, πολιτιστικών γεγονότων, γνωρίζουμε το παρελθόν μας, την ιστορία μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά. Η απαξίωση των παραδόσεών μας δημιουργεί τον κίνδυνο για απώλεια της πραγματικής μας ταυτότητας, της δικής μας και των παιδιών μας. Οφείλουμε να διατηρήσουμε τις παραδόσεις μας ως λαός αλλά και να τις μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας.
Σας ευχαριστώ και σας εύχομαι "Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση!"
