Το Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2023 στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού του Δήμου Λεβαδέων στα πλαίσια του 2ου θεματικού κύκλου του Λαϊκού Πανεπιστημίου, με την επωνυμία τροφώνια ακαδημία, η κ. Μαρία Σκουρολιάκου παρουσίασε την εισήγησή της " Το Δικαστικό Μέγαρο της Λιβαδειάς".
.png)
Οι αρχιτέκτονες επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα κτίριο προσιτό στον πολίτη, ανοιχτό στην πόλη, στο μέτρο του ανθρώπου, αντιμνημειακό.
Ο σχεδιασμός διαπνέεται από το συλλογικό όραμα των αρχιτεκτόνων της άνοιξης του ’60, που αναζητούν τον εξανθρωπισμό του ελληνικού δημοσίου κτιρίου.
Η αρχική ιδέα αναπτύσσεται πάνω στο πνεύμα και τη χωρική διάταξη της αρχαιοελληνικής Αγοράς, η οποία συμπυκνώνει την ιδεολογία του Δεσποτόπουλου για το ρόλο ενός δημοσίου κτιρίου στην σύγχρονή εποχή.
Τα δημόσια κτίρια συμβάλλουν ως ιδεολογικοί πυρήνες στη διαμόρφωση της αστικής συνείδησης των πολιτών.
Κάθε
λειτουργική ενότητα αναπτύσσεται γύρω από ένα μεγάλο «κενό», ένα χώρο
συγκέντρωσης, έχοντας την έντονη συμβολική σημασία του κοινωνικού πυρήνα στο
δημόσιο κτίριο.
O κεντρικός υπαίθριος χώρος της Αγοράς μετατρέπεται σε μία στεγασμένη φωτεινή, πολυώροφη πλατεία, που παραλαμβάνει την είσοδο του κοινού, ενώ γύρω της διατάσσονται οι αίθουσες για την ακροαματική διαδικασία. Ο κτισμένος χώρος κάτω από το στέγαστρο δεν συνιστά συμπαγές ενιαίο σώμα αλλά μια σχετικά χαλαρή σύνθεση επιμέρους χωρικών στοιχείων. Η «εσωτερική πλατεία-αίθριο» οριοθετείται από τη -σχεδόν άυλη- συνεχή γραμμή ενός διάφανου υαλοπετάσματος, που επιτρέπει εκτεταμένες οπτικές φυγές προς την πόλη και τις κοντινές βουνοπλαγιές.
Η πλατεία αυτή καλύπτεται από ένα κορμπυζιανής επιρροής μπετονένιο παραβολοειδές στέγαστρο, το οποίο καθιστά το κτίριο του δικαστικού μεγάρου ένα νέο τοπόσημο στην παραδοσιακή επαρχιακή πόλη.
Ένα στέγαστρο που δεν λειτουργεί ως πρόπυλο, δηλαδή ως -έστω και προβεβλημένο- εισαγωγικό «κομμάτι» της κτηριακής μάζας. Ούτε επικάθεται στο κτήριο. Αντιθέτως, αναδύεται από τον έσω χώρο του μέσω μιας δυνατής κίνησης, όπως αυτή του κολυμβητή της «πεταλούδας
Με τον ίδιο τρόπο που η ανύψωση των δύο χεριών του κολυμβητή ξεκινά συμμετρικά και ταυτοχρόνως από τον κορμό του, έτσι και η ανοδική κίνηση του στεγάστρου ξεκινά (όπως δύο συμμετρικές φτερούγες) από τη σειρά των μεγάλων καμπυλόμορφων κεντρικών τοιχίων της εσωτερικής πλατείας. Και μετά όλο το δομικό σύστημα ελαφραίνει ως πρόβολος καθώς τείνει προς τα άκρα του. Η τελική στήριξή τους είναι αρκετά πιο μέσα και έτσι καταλήγουν να αιωρούνται στο κενό
Σύμφωνα με αναφορές του Τάσου Μπίρη το στέγαστρο της πλατείας ξεσήκωσε αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία λόγω της αντισυμβατικής μορφής του. Ο Ιωάννης Δασκαλόπουλος βάπτισε το παράτολμο στέγαστρο ως το «…ανάποδο του αετώματος…» θωρακίζοντας ιδεολογικά την πρόταση και κυρίως δίνοντας θάρρος στους νέους αρχιτέκτονες απέναντι σε κριτικές για κάτι πιο «ελληνοπρεπές».
Ιδιαίτερη προσοχή αποδίδεται στην περιοχή της εισόδου όπου εντοπίζουμε ένα εσωτερικός πεζόδρομος ο οποίος οργανώνεται παράλληλα στο συμβατικό πεζοδρόμο που περιβάλλει το κτίριο.
Ο εσωτερικό πεζόδρομος, ένα είδος ανηφορικής ημι-υπαίθριας στοάς, ενισχύει την προσπελασιμότητα του κτιρίου αφού παραλαμβάνει την κίνηση από την πόλη επιτρέποντας τη σταδιακή διείσδυση στη στεγασμένη πλατεία ή στο δικηγορικό σύλλογο.
Από το πεζοδρόμιο χωρίζεται με ένα διαφανή διάτρητο κατακόρυφο μπετονένιο πλέγμα με κορμπυζιανές αναφορές, το οποίο λόγω της διαφάνειας του επιτρέπει τη διείσδυση της πόλης στο εσωτερικό του κτιρίου ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζεται η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση του μέσα-έξω.
Ο Ηλίας Παπαγιαννόπουλος επισημαίνει την προσπάθειά μας να συνθέσουμε ένα δημόσιο κτήριο, όχι μνημειώδες και κλειστοφοβικό (όπως συνήθως είναι τα δικαστήρια) αλλά αντιθέτως, ένα κτήριο εύκολα προσπελάσιμο και ανοιχτό προς τους πολίτες. Έναν χώρο που προσφέρεται για δημόσια ανθρώπινη επικοινωνία και δραστηριοποίηση. Και έτσι λειτουργεί, πολύ πέραν της διασφάλισης της ειδικής του λειτουργίας, συμμετέχοντας στην κοινωνική ζωή της πόλης ως οργανικό μέλος της.
Τάσος Μπίρης (2019)
17. «Στην περίπτωση του δικαστικού μεγάρου Λιβαδειάς το συνηθισμένο σκοτεινό χωλ που χαρακτηρίζει τα περισσότερα ελληνικά δημόσια κτίρια αντικαθίσταται από μία μεγάλη φωτεινή πολυώροφη στεγασμένη αυλή που χωρίς να χάνει τα χαρακτηριστικά του υπαίθριου χώρου προστατεύει από το κρύο και τη βροχή το πλήθος που τη γεμίζει ασφυκτικά. Η δικαστική διαδικασία ανάγεται πάντα σε μυσταγωγία που πραγματοποιείται σε χώρους με αρχικά προπύλαια, μνημειώδεις σκάλες, σκοτεινούς προθαλάμους. Αρχιτεκτονικά στοιχεία που συνήθως «εκμοντερνίζονται» στα σύγχρονα δικαστικά μέγαρα, διαιωνίζοντας την εικονογραφία του δέους. Πενταώροφα ραδινά μπετονένια και ντυμένα με μάρμαρο υποστυλώματα. Ο σύγχρονος ιωνικός ρυθμός υποκουλτούρα και βαρβαρότητα. Στο δικαστικό μέγαρο της Λιβαδειάς δεν χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα τεχνάσματα. Ο εσωτερικός χώρος όπου συγκεντρώνεται ο κόσμος εξελίσσεται ελεύθερος ως τα πεζοδρόμια. Ένα διάφανο κατακόρυφο μπετονένιο πλέγμα που τον χωρίζει από τον κεντρικό δρόμο. Ένας εσωτερικός πεζόδρομος διοχετεύει την καθημερινή ζωή των γύρω δρόμων και της πλατείας μέσα από το σώμα του ίδιου του κτιρίου, αναιρώντας στο μέτρο του δυνατού την αίσθηση του δέους που αναγκαστικά περιέχεται σε αυτή καθεαυτή τη δικαστική λειτουργία.»
18. Στο πλαίσιο του γενικού επιστημονικού αντικειμένου του, το ισπανικό τμήμα του do.co.mo.mo πραγματοποιεί το ερευνητικό πρόγραμμα «Horizon 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μέρος του προγράμματος με τίτλο INNOVA Concrete αποτελεί η ανάδειξη της επίδρασης της αξιοποίησης του ανεπίχρηστου σκυροδέματος στη σύγχρονη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα επέλεξε 100 αντίστοιχα παραδειγματικά έργα από το διεθνή χώρο προκειμένου να αναδειχθούν οι σημαντικές αξίες που τα έργα αυτά εκφράζουν ως χαρακτηριστικές ενδείξεις της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του 20ου αιώνα.
Στα 100 αυτά αρχιτεκτονήματα περιλαμβάνεται και το «Δικαστικό Μέγαρο Λιβαδειάς»
Το κτίριο του Δικαστικού Μεγάρου Λιβαδειάς συμπεριλαμβάνεται και στον κατάλογο των 100 σημαντικών έργων μοντέρνας ελληνικής αρχιτεκτονικής της περιόδου 1930-1970 που συνέταξε το Ελληνικό Docomomo το 2014.
Στη σημερινή δύσκολη για την ελληνική αρχιτεκτονική περίοδο το συγκεκριμένο κτίριο όπως και εκείνα άλλων αρχιτεκτόνων που επίσης ξεπερνούν τη γενικευμένη αδιαφορία αποκτά τώρα σημαντική και κυρίως τεκμηριωμένη διεθνή αναγνώριση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Δικαστικό Μέγαρο Λιβαδειάς: Ένα από τα 100 προβεβλημένα κτήρια σε έρευνα του do.co.mo.mo Μανώλης Οικονόμου - 04/01/2019 https://www.archetype.gr/blog/arthro/dikastiko-megaro-livadias-ena-apo-ta-100-provevlimena-ktiria-se-ereuna-tou-do-co-mo-mo
Το δημόσιο κτήριο στη Νεοελληνική Αρχιτεκτονική | Ο χαρακτήρας του δημόσιου κτηρίου διοίκησης Ερευνητική εργασία από τις Κουρουπάκη Μαλαματένια και Φασουλιώτη Κλάρα Published on Jan 29, 2019
https://issuu.com/gradreview/docs/kouroupaki_dialeksi
Ηλίας Παπαγιαννόπουλος – Μία άλλη ιστορία Γιώργος Παπαγιαννόπουλος - 21/10/2019 https://www.archetype.gr/blog/arthro/ilias-papagiannopoulos-mia-alli-istoria
Ηλίας Παπαγιαννόπουλος, Αρχιτέκτων. (1939 – 1998) Τάσος Μπίρης - 14/06/2019
https://www.archetype.gr/blog/arthro/ilias-papagiannopoulos-architekton-1939-1998
Δικαστικό Μέγαρο Λιβαδειάς
https://www.doma.archi/index/projects/dikastiko-megaro-libadeias
https://exhibition.docomomo.com/items/show/16696?fbclid=IwAR2mNHIb7VIWV8oel3n9MQZRMekEL0rV7APgrFldUTKSeI2cxgUzA4Sw8yw
Το δικό μου Δικαστικό Μέγαρο.
Όπως θα καταλάβατε δεν είμαι αρχιτέκτονας και ούτε γνωρίζω από αρχιτεκτονική. Τυχαίνει όμως το πατρικό μου να βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το Δικαστικό Μέγαρο και τυχαίνει να ολοκληρώνονται οι εργασίες του το 1977 και να μετακομίζουμε όταν ξεκινά η λειτουργία του Δικαστικού Μεγάρου. Αρά για 45 χρόνια με λίγες διακοπές αντικρίζω καθημερινά το Δικαστικό Μέγαρο και αποτελεί μέρος του φόντου της καθημερινότητας μου.
Από τις σπάνιες φορές που είναι αναμμένα τα φώτα το απόγευμα, Συνήθως το δικαστικό μέγαρο είναι σκοτεινό ενώ δε θυμάμαι να έχει εξωτερικό φωτισμό που να το αναδεικνύει. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει καλύτερο φωτισμός στην είσοδο λόγω των αρχαίων.
Σαν 8χρονη Μαρία έχω να πω ότι πάντα αναρωτιόμουνα πότε θα το τελειώσουν, δε μπορούσα να πιστέψω ότι έτσι είναι τελειωμένο.
Το πεζοδρόμιο αυτό είναι έτσι από το 1978, δε μοιάζει σαν να είναι προχειροδουλειά;
Το διάτρητο κατακόρυφο μπετονένιο πλέγμα αποτέλεσε μεγάλο μπελά για τα παιδικά μας παιχνίδια αφού κατάπινε τις μπάλες μας και δεν υπήρχε τρόπος να της πάρουμε, Αναγκαστήκαμε να φέρουμε σκάλα και τη βοήθεια των ενηλίκων για να μπορέσουμε να της πάρουμε.
Ο εσωτερικός πεζόδρομος αποτέλεσε χώρο ατελείωτου κυνηγητού και κρυφτού. Η πρώτη πόρτα ήταν κοντή και δεν μας εμπόδιζε να μπαίνουμε και να βγαίνουμε στο εσωτερικό του κτιρίου και να κατεβαίνουμε και προς τα κάτω. Η νέα πόρτα που φαίνεται στη φωτογραφία δε ταιριάζει και δεν ξέρω ποιανού απόφαση και επιλογή ήταν.
Εδώ παίζαμε όταν έβρεχε, με τα επιτραπέζια ή τα αυτοκινητάκια ή οτιδήποτε ήθελε χώρο για να απλωθεί.
Το μεγάλο μυστήριο. Αυτός ο χώρος αποτέλεσε μεγάλο μυστήριο για εμάς τι υπήρχε εκεί κάτω. Η φαντασία μας κάλπαζε, φυλακές, μπουντρούμια και σίγουρα καταφύγια σε περίπτωση πολέμου.
Το πάρκινγκ των απλών πολιτών που άλλοτε είναι ανοιχτό και άλλοτε κλειστό ανάλογα τις αποφάσεις του διοικούντων και το οποίο έχει πάντα νερά και λάσπες.
Στις αναμνήσεις μου από το Δικαστικό Μέγαρο θα πρέπει να αναφέρω οπωσδήποτε το τεράστιο θόρυβο που κάνουν όλα αυτά τα τζάμια σε περίπτωση σεισμού. Στο σεισμό του 1981 δεν ξέρω ποιο ήταν πιο τρομαχτικό ο θόρυβος ή το κούνημα. Ακόμη και τώρα ανατριχιάζω στη σκέψη αυτού του εξωπραγματικού ήχου.
Ενώ έχει δεχθεί και πολλές επιθέσεις από διάφορες ομάδες. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της τελευταίας επίθεσης.
Δεν ξέρω αν το αποτέλεσμα ικανοποίησε τους δημιουργούς, και εννοώ στο τρόπο κατασκευής. Θα ήθελα να τους ρωτήσω.
Σίγουρα δεν υπάρχει σχέδιο διατήρησης και φροντίδας του κτιρίου. Την τελευταία φορά που κάπως το καθάρισαν και το συμμόρφωσαν ήταν το 2018 για τα εγκαίνια του πεζόδρομου. Περιμετρικά του δικαστηρίου υπάρχουν υπαίθριοι χώροι , μικρά πάρκα τα οποία και αυτά δεν έχουν δεχτεί καμία φροντίδα και δεν είναι πλέον επισκέψιμα.
Σε αυτή τη παρουσία δε γίνεται καμία αναφορά για το πώς είναι να μεγαλώνεις δίπλα στο δικαστικό μέγαρο, στην ανθρωπινή διάσταση του.
