Το Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στο χώρο "Τέχνης και Πολιτισμού του Δήμου Λεβαδέων" η εισήγηση του κ. Βασίλη Ανέστη με θέμα "Διαχείριση των υδάτων στην Κωπαΐδα για την ύδρευση της περιοχής της Πρωτεύουσας" στα πλαίσια της 1ης θεματική ενότητας, "Κωπαΐδα: φυσικό και ανθρωπογενές σύστημα" της τροφώνιας ακαδημίας.
Δουλεύω στην ΕΥΔΑΠ και η εισήγησή μου αναφέρεται στη διαχείριση των υδάτων της Κωπαΐδας και βασίζεται στην προσωπική μου εμπειρία.
Η συμμετοχή
της ΕΥΔΑΠ στη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού της Κωπαΐδας αφορά πρώτον την
εκμετάλλευση των γεωτρήσεων άνω και μέσου ρου του βοιωτικού Κηφισού μέσω των
ενωτικών υδραγωγείων Διστόμου και δεύτερον την εκμετάλλευση των υδάτων της
λίμνης της Υλίκης.
Το ενωτικό
υδραγωγείο Διστόμου λειτούργησε μόνο
στη μεγάλη λειψυδρία του 1993.
Έκτοτε χρησιμοποιείτε αντίστροφα για τη μεταφορά νερού από το υδραγωγείο Μόρνου
για την άρδευση της Κωπαΐδας για ένα μήνα κάθε καλοκαίρι. Οι γεωτρήσεις
χρησιμοποιούνται πλέον μόνο για τις ανάγκες των αγροτών.
Εικόνα 1 : Λίμνη
Υλίκη
Η ΕΥΔΑΠ δεν εκμεταλλεύεται το νερό της Υλίκης λόγω της χαμηλής υψομετρικής
της θέσης η άντληση γίνεται μέσου αντλητικού συγκροτημάτος, το οποίο καταναλώνει
μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Η υδροληψία και η μεταφορά νερού από
την Υλίκη παρουσιάζει υψηλό λειτουργικό κόστος και λειτουργεί πλέον ως
βοηθητική πηγή υδροληψίας για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
Η ύδρευση της Αθήνας σε ένα μεγάλο ποσοστό γίνεται από το υδραγωγείο της Λίμνης του
Μόρνου και διαθέτει κανάλι μήκους 188 χιλιομέτρων, το οποίο θεωρείται από τα
μεγαλύτερα της Ευρώπης και μέσω του οποίου γίνεται η μεταφορά του νερού στους
ταμιευτήρες της Αττικής.
Στη διαδρομή
αυτή έχουν κατασκευαστεί 15 σήραγγες συνολικού μήκους 71 χλμ., 12 σίφωνες συνολικού μήκους 7 χλμ., 15 διώρυγες συνολικού μήκους 110 χλμ. Το νερό από
το κανάλι καταλήγει στις μονάδες επεξεργασίας νερού της ΕΥΔΑΠ, στη Μάνδρα, στις Αχαρνές και στο Γαλάτσι, ενώ μέρος του νερού τροφοδοτεί το υδραγωγείο Υλίκης- Λίμνης Μαραθώνα.
Θα
πρέπει να αναφέρω ότι η ΕΥΔΑΠ εκμεταλλεύεται το νερό του καναλιού και για
παραγωγή ενέργειας.
Εικόνα 2: Έξοδος
καναλιού προς Αθήνα
Στο
υδραγωγείο του Μόρνου έπεφταν τα νερά του ενωτικού υδραγωγείου Διστόμου, το
οποίο μεταφέρει το νερό από τις γεωτρήσεις Βασιλικών - Παρορίου και από το ρέμα
Μαυρονερίου. Έχει συνολικό μήκος 19 χλμ.
Εικόνα 3:
Αντλιοστάσιο ΕΥΔΑΠ Μαυρονερίου
Τα νερά της λεκάνης του Βοιωτικού Κηφισού, εκτάσεως 200 τετραγωνικά
χιλιόμετρα, από Γραβιά, Αμφίκλεια, Ελάτεια, Τιθορέα, Δίστομο, Αγία Τριάδα,
καταλήγουν μέσω του Βοιωτικού Κηφισού στην Υλίκη.
Δίπλα στη Υλίκη βρίσκεται η Παραλίμνη της οποίας η στάθμης διατηρείται
υψηλή μέσω μια υπόγειας διώρυγας η οποία ενώνει τις δυο λίμνες Ο λόγος
κατασκευής της υπόγειας σήραγγας ήταν η «ανακούφιση» της Υλίκης όταν αυτή υπερχειλίζει. Πρόκειται για ένα φαινόμενο
που συμβαίνει σε ετήσια βάση, καθώς οι έντονες βροχοπτώσεις που παρατηρούνται
μέχρι τις αρχές της άνοιξης ανεβάζουν ραγδαία τη στάθμη της Υλίκης με
αποτέλεσμα να πλημμυρίζει.
Εικόνα 4: Το υπέργειο
κανάλι που ενώνει Υλίκη και Παραλίμνη
Εικόνα 5: Κανάλι
προς Παραλίμνη
Η λίμνη Υλίκη εντάχθηκε το 1956 στο υδροδοτικό σύστημα
της Αθήνας για να καλυφθούν οι ανάγκες κατανάλωσης λόγω του αλματώδους ρυθμού
ανάπτυξης και της αύξησης του πληθυσμού του Λεκανοπεδίου.
Το
υδραγωγείο Υλίκης μεταφέρει το νερό από τον ταμιευτήρα της Υλίκης στον ταμιευτήρα
του Μαραθώνα. Έχει συνολικό μήκος 67 χλμ. και λειτουργεί με άντληση. Έχει διώρυγες
συνολικού μήκους 23,7 χλμ., σήραγγες συνολικού μήκους 12,3 χλμ., κλειστούς
αγωγούς συνολικού μήκους 19,4 χλμ., σίφωνες συνολικού μήκους 11,3 χλμ.
Εικόνα 6: Εσωτερικό αντλιοστασίου
Εικόνα 7 : Πλωτό αντλιοστάσιο στην Υλίκη μεταφέρει νερό από τα βαθύτερα σημεία του
ταμιευτήρα προς το κεντρικό αντλιοστάσιο
Όπως ανέφερα
πιο πάνω ,το υδραγωγείο αυτό δεν
χρησιμοποιείται σήμερα για την ύδρευση της Αθήνας, αλλά χρησιμοποιείται το
νερό της Υλίκης για άρδευση της Κωπαΐδας όταν υπάρχουν ανάγκες, δια μέσου της
σήραγγας Καρδίτσας στο Ακραίφνιο.
Εικόνα 8: Σήραγγα
Καρδίτσας από όπου οδηγούνται τα νερά του Βοιωτικού Κηφισού στην Υλίκη και από
την λίμνη στην Κωπαΐδα
Εικόνα 9:Κανάλια που
μεταφέρουν νερό προς Υλίκη και προς Κωπαΐδα
Εικόνα 10: Κανάλι
προς Υλίκη
Σημαντικές ποσότητες
νερών της Υλίκης χάνονται από τις καταβόθρες. Δεν ξέρουμε που καταλήγουν τα
νερά. Θυμάμαι ότι στις αρχές του 1990 είχε κατέβει η στάθμη της λίμνης πάρα
πολύ, είχε φτάσει σχεδόν στον πάτο. Η ΕΥΔΑΠ έκανε κάποιες προσπάθειες με δύτες να
τις κλείσει.
Εικόνα 11: Υπόγειες
διαρροές της Υλίκης
Μπορεί η ΕΥΔΑΠ να μην χρησιμοποιεί την Υλίκη για
τις ανάγκες υδροδότησης της Αττικής όμως έχει των νερών και ποιοτικά και
ποσοτικά. Στην Κωπαΐδα υπάρχει ένα πολύ σφιχτό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο
έχει ορίσει τις περιοχές γύρω από την Υλίκη περιφερειακά σε ζώνες, η Ζώνη των
10 χιλιομέτρων, των 20 χιλιομέτρων, των 30 χιλιομέτρων και μεγαλύτερη των 30
χιλιομέτρων απόσταση από την Υλίκη στις οποίες ζώνες έχει βάλει ποιοτικούς
περιορισμούς σε οτιδήποτε ρέει εκεί ή απορρέει από ανθρωπογενείς
δραστηριότητες, οικιακή, βιοτεχνική ή γεωργική κλπ.
Το νομοθετικό κείμενο έχει αυτό τον τίτλο «Κανόνες για την προστασία της ποιότητας του
νερού για την υδροδότηση της περιοχής της πρωτεύουσας».
Αυτό είναι μία απόφαση που ισχύει τα τελευταία
30-40 χρόνια, βάζει αυστηρές προδιαγραφές και έχει σαν αποτέλεσμα καμία σχεδόν
δραστηριότητα να μην επιτρέπεται στη στενή ζώνη της Υλίκης. Θα έχετε ακούσει
αρκετές φορές να λέγεται αυτή η επιχείρηση έχει πρόβλημα γιατί βρίσκεται στη
ζώνη της Υλίκης. Η περιοχή των Θηβών που βρίσκεται στη ζώνη της Υλίκης αυστηρές
προδιαγραφές για αδειοδότηση οποιασδήποτε δραστηριότητες …π.χ. τα σφαγεία,
βιομηχανίες κλπ . Στα περιοριστικά μέτρα εντάσσονται και οι παραλίες τόσο της
Υλίκης όσο και της Παραλίμνης.
Θα θελα να
αναφέρω κάποια προσωπική μου διαπίστωση.
Κάποια φορά είδα
τα νερά της Υλίκης να ναι καταπράσινα εξαιτίας του φαινομένου υπετροφισμού, υπήρχε
δηλαδή αύξηση της φυτικής παραγωγής. Αυτό συμβαίνει γιατί τα ύδατα του Κηφισού και
των άλλων ποταμών που καταλήγουν στη λίμνη είναι απόβλητα βιολογικών καθαρισμών
αλλά και ύδατα εμπλουτισμένα με θρεπτικά άλατα και συγκεκριμένα φωσφόρου και
αζώτου. Θα πρέπει να μας προβληματίσει αυτό το φαινόμενο για τη ζωή της Υλίκης.
Μιλώντας και
σαν αγρότης θα θελα να αναφέρω, κατά τη γνώμη μου, ότι το σύστημα άρδευσης της
Κωπαΐδας είναι υποβαθμισμένο για να καλύψει τις γεωργικές ανάγκες. Δεν υπάρχει
ένα κλειστό σύστημα άρδευσης. Η άρδευση γίνεται από τα δυο αντλιοστάσια
Μαυρονερίου και Ακοντίου και από τις ιδιωτικές γεωτρήσεις. Το νερό διοχετεύεται
σε χωματαύλακες, που σημαίνει μεγάλες απώλειες. Θα πρέπει να υπάρχουν δεξαμενές,
τσιμενταύλακες, ή αγωγοί νερού, βάνες και μετρητές σε κάθε χωράφι ώστε να μην
χάνεται το νερό.
Εικόνα 12: Κανάλι
προς Κωπαΐδα
Οι απώλειες
του νερού είναι μεγάλες και δεν επαρκούν για το πότισμα των χωραφιών. Κάθε
χρόνο για ένα ολόκληρο καλοκαιρινό μήνα το νερό από το αντλιοστάσιο του
Διστόμου στέλνεται στον Άγιο Δημήτριο για να ποτίζονται
τα χωράφια στην Κωπαΐδα. Δηλαδή παίρνουμε το νερό από την τσιμενταύλακα
και το ρίχνουμε σε χωματαύλακα όπου έχουμε μεγάλες απώλειες. Βέβαια μεγάλες
απώλειες έχουμε και όταν τα χωράφια ποτίζονται μέρα μεσημέρι, τότε που
παρατηρείται η μεγαλύτερη εξάτμιση και όχι τις βραδινές ώρες που ενδείκνυται. Άρα
θα πρέπει το πότισμα να γίνεται τις ώρες με χαμηλότερη εξάτμιση και με σταγόνες,
τη λεγόμενη στάγδην άρδευση, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια του νερού.
Πηγές φωτογραφιών:
Αρχείο ΕΥΔΑΠ
Αντώνης
Μαζαράκης, «Κωπαΐδα. Το Σήμερα του Παρελθόντος» , 2016
