Πρόσκληση 4ης συνάντησης, 3ου κύκλου, 2-3-2024

 Η Συντονιστική Επιτροπή του Λαϊκού Πανεπιστημίου με την επωνυμία «τροφώνια ακαδημία» και ο Σύλλογος Ερασιτεχνικής Αστρονομίας Βοιωτίας σας προσκαλούν το Σάββατο 02 Μαρτίου 2024, στις 18:30  στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Βοιωτίας, για να παρακολουθήσετε τις διαλέξεις με θέματα:

 

·        «ο Ήλιος  & πως επηρεάζει τη Γη»

Κυρίαρχες έννοιες και φαινόμενα για τη ζωή των ανθρώπων όπως είναι η αντίληψη του χρόνου, η διάρκεια της μέρας και της νύχτας και η εναλλαγή των εποχών, εξαρτώνται καθοριστικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της και της περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο.

Μέσω διαδραστικών, 3D προσομοιώσεων, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε φαινόμενα όπως είναι οι φαινόμενες κινήσεις του Ήλιου, οι Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια, η εναλλαγή των εποχών, η διαφορετική διάρκεια της μέρας και της νύχτας, οι κλιματικές ζώνες της Γης κ.α.

Ομιλητής: Σταύρος Λέτης

Πρόεδρος Συλλόγου Ερασιτεχνικής Αστρονομίας Βοιωτίας

 

·        «Ημερωνύμια»:   μέτρο του χρόνου, μέσα στο χρόνο ή γιατί τις λέμε έτσι…

Η σύντομη εισήγηση πραγματεύεται την προέλευση και εξέλιξη των ονομάτων των ημερών ως μονάδων μέτρησης του χρόνου, μέσα στο χρόνο και  τις επιρροές στην ονομασία τους, από τις θρησκευτικές και λατρευτικές συνήθειες των ανθρώπων στην διάρκεια της ιστορίας.

                       Ομιλητής : Διαμαντής Χατζηπαναγιώτου

 

·        «Η αποτύπωση του ηλιοκεντρικού συστήματος σε αρχαίο μας ιερό»

 

Μέσω των συγγραμμάτων, των  αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών έργων και των αντικειμένων καθημερινής χρήσεως, μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες,  για τη καθημερινή ζωή των αρχαίων Ελλήνων, τις τελετουργίες τους αλλά και των επιτευγμάτων τους  στα  μαθηματικά, στην αστρονομία, στην ιατρική,  στην αρχιτεκτονική και στις τέχνες .

Ομιλήτρια: Βασιλική Νιαβή

Η Εβραϊκή παρουσία στη Λιβαδειά

 Ο κ. Λουκάς Γερούλιας, μέλος του Λαϊκού Πανεπιστημίου Λιβαδειάς, με την επωνυμία "τροφώνια ακαδημία" παρουσίασε την εισήγησή του με θέμα " Η Εβραϊκή παρουσίας στη Λιβαδειά" στο Επιμελητήριο Βοιωτίας, το Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2024. Η εισήγηση αυτή πραγματοποιήθηκε   στα πλαίσια του 3ου κύκλου  της τροφώνιας ακαδημίας με θέμα  "Λιβαδειά: η πόλη, οι πολίτες, ο πολιτισμός. Από το παρελθόν στο παρόν. Από το παρόν στο μέλλον".

ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

 

Η πρώτη μαρτυρία Εβραϊκής παρουσίας στην Ελλάδα είναι μια επιγραφή του 300-250 π.Χ., από την Αττική. Στο ιερό νησί της Δήλου, υπάρχει η αρχαιότερη συναγωγή στη διασπορά, που έχει χρονολογηθεί στον πρώιμο 1ο αι. π.χ. Όταν επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη ο Απόστολος Παύλος, βρήκε εκεί οργανωμένη ισραηλιτική κοινότητα, όπως και στους Φιλίππους, τη Βέροια, την Κόρινθο και πιθανώς την Αθήνα.

 Πρώτη γραπτή αναφορά σχετικά με την εγκατάσταση Εβραίων στη Βοιωτία τη βρίσκουμε στο απόσπασμα από το έργο του Φίλωνος (20 π.Χ. - 50 μ.Χ)

Πρεσβείαν προς Γάιον :

...καὶ εἰς Εὐρώπην, Θετταλίαν, Βοιωτίαν, Μακεδονίαν, Αἰτωλίαν, τὴν Ἀττικήν, Ἄργος, Κόρινθον, τὰ πλεῖστα καὶ ἄριστα Πελοποννήσου. καὶ οὐ μόνον αἱ ἤπειροι μεσταὶ τῶν Ἰουδαϊκῶν ἀποικιῶν εἰσιν, ἀλλὰ καὶ νήσων αἱ δοκιμώταται, Εὔβοια, Κύπρος, Κρήτη  “

 Οι επιδρομές των Ερούλων και των Γότθων (3ος-4ος αιώνας) και η συνεπαγόμενη οικονομική και κοινωνική παρακμή των βοιωτικών πόλεων ίσως να ήταν και ο βασικός λόγος για την απουσία τεκμηρίων της παρουσίας τους...

 

* Στοιχεία : Λουδάρου Αναστασία, «Εβραίοι στη Βοιωτία»,, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού

 

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η γνώση μας για την ιστορία των εβραϊκών κοινοτήτων της Βοιωτίας πριν από το 12ο αιώνα είναι περιορισμένη, ελλείψει γραπτών πηγών και επιγραφικών τεκμηρίων. Πρώτη φορά γίνεται άμεση αναφορά στους Εβραίους της Θήβας σε μια δυτική σταυροφορική πηγή του 13ου αιώνα, τα Annales Cavenses. Ιστορώντας την καταστροφική επιδρομή των Νορμανδών (1147) επί Ρογήρου Β΄, βασιλιά της Κάτω Ιταλίας, αναφέρεται ότι ο στόλος του Ρογήρου μεταξύ άλλων περιοχών κυρίευσε τη Θήβα, τη λεηλάτησε και αιχμαλώτισε τους κατοίκους της, ανάμεσά τους και τους Ιουδαίους.

 

Ο ΡΑΒΒΙΝΟΣ ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΤΗΣ ΤΟΥΔΕΛΗΣ

Ο Βενιαμίν της Τουδέλης ήταν ένας μεσαιωνικός Εβραίος ταξιδιώτης που επισκέφτηκε την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική τον δωδέκατο αιώνα

 

 

Επισκέφτηκε ανάμεσα σε άλλες πόλεις με έντονη την εβραϊκή παρουσία και εκείνη των Θηβών. Πληροφορούμαστε, λοιπόν, ότι: «Από εκεί [Κόρινθο] είναι ταξίδι δύο ημερών για τη μεγάλη πόλη

 

των Θηβών, όπου ζουν 2.000 Ιουδαίοι. Αυτοί είναι οι πιο επιδέξιοι τεχνίτες στο μετάξι και στην πορφύρα σε όλη την Ελλάδα. Έχουν λογίους που γνωρίζουν καλά τη Μισνά και το Ταλμούδ, όπως επίσης και άλλους εξέχοντες άνδρες με πρώτους ανάμεσά τους τον αρχιραβίνο Κούτι και τον αδελφό του Μωυσή, καθώς και τους ραβίνους Χίγια, Ηλία Τιρουζότ και Γιοκτάν. Και όμοιοί τους δεν υπάρχουν σε όλο τον ελληνικό χώρο, με εξαίρεση την Κωνσταντινούπολη».

 

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

 

Πολύτιμες πληροφορίες για την εβραϊκή παρουσία στη Βοιωτία κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αντλούμε κυρίως από δύο πηγές: από τη ραβινική αλληλογραφία (responsa) και από τα κείμενα των ξένων περιηγητών. Παράλληλα, οι πηγές αυτές παρέχουν σημαντικά ιστορικά στοιχεία τόσο για την κοινοτική όσο και για τη θρησκευτική οργάνωση της κοινότητας. Σε μία από τις responsa γίνεται αναφορά στην εβραϊκή κοινότητα της Λιβαδειάς.

Η ΕΚΔΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΒΗΡΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ

(Το διάταγμα της Αλάμπρας -1492)

Το 1492 με την εκδίωξη των σεφαραδιτών Εβραίων από την Ιβηρική χερσόνησο και την εγκατάστασή τους στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας                             

 Οι Καθολικοί Βασιλείς Ισαβέλλα της Καστίλλης και Φερδινάνδος Β’ της Αραγωνίας, δια του οποίου έδιναν προθεσμία 4 μηνών στους Εβραίους και τους μουσουλμάνους Μαυριτανούς της Ισπανίας είτε να ασπαστούν τον Καθολικισμό είτε να εγκαταλείψουν την Ισπανία. Πολλοί Εβραίοι διάλεξαν να φύγουν, κρατώντας τα κλειδιά των σπιτιών τους για να θυμούνται τη χαμένη πατρίδα τους, και εγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές. Οι περισσότεροι θα κινηθούν προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία όπου και θα ιδρύσουν μεγάλες κοινότητες ανάμεσά τους και η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης

Δημιουργούνται έτσι δυο κοινότητες Εβραίων στον Ελλαδικό χώρο.

-         Οι «Ρωμανιώτες» που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του εβραϊκού στοιχείου στην Ελλάδα μέχρι τον 15ο αιώνα. Από την πρώτη στιγμή υιοθέτησαν την ελληνική γλώσσα, εμπνεύστηκαν από τον τοπικό λαϊκό πολιτισμό και τις παραδόσεις και, συνδυάζοντάς τα γόνιμα με τα δικά τους ήθη και έθιμα, δημιούργησαν τη μοναδική ελληνο-εβραϊκή παράδοση και οι :

«Σεφαραδίτες» που ήταν οι Εβραίοι που ήρθαν από την Ισπανία Sephardim. Η λέξη «Sephardim» προέρχεται από την εβραϊκή λέξη για την Ισπανία, Sepharad, που αναφέρεται στη Βίβλο.

 

Η μουσουλμανική φιλοσοφία της συνύπαρξης των μουσουλμάνων με τους μονοθεϊστές «λαούς της Βίβλου», Εβραίους και Χριστιανούς, καθώς και τα δείγματα γραφής που είχαν οι Οθωμανοί ήδη δώσει κατά την πρώιμη επέκτασή τους, έδωσαν στους Εβραίους των βαλκανικών εδαφών ένα αίσθημα εμπιστοσύνης.

 

 

 

 Πηγή : Δημήτριος Δημητρόπουλος -Μαρτυρίες για τον πληθυσμό της Λιβαδειάς.

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

 

 ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ – 1821

 

 

 

 

 Η ΕΒΡΑΙΚΗ ΣΥΝΑΓΩΓΗ

 

«ΠΑΛΑΙΑ» ΕΒΡΑΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

                 

 

 

ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΤΟΥ 19^ΟΥ ΑΙΏΝΟΣ

 

 1861

 

1865

 1867

 

ΤΑ «ΕΒΡΑΙΟΜΝΗΜΑΤΑ»

 

 

Εντός της εβραϊκής πίστης, είναι σύνηθες κάποιος να αφήσει μια μικρή πέτρα στον τάφο. Ο επισκέπτης τοποθετεί την πέτρα στον τάφο με το αριστερό του χέρι. Η τοποθέτηση της πέτρας μνήμης στον τάφο λειτουργεί ως ένδειξη στους άλλους ότι κάποιος έχει επισκεφθεί τον τάφο αλλά και δίνοντας συμβολικά στον νεκρό την άδεια να αναχωρήσει και παρέχοντας ένα αίσθημα ολοκλήρωσης.

 

 ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΠΛΑΚΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΒΡΑΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΧΑΛΚΙΔΟΣ

 

 ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ 1869

 

1943

Έρευνα - κείμενο: Αμαλία Παπαϊωάννου

 

Τον Δεκέμβριο του 1943 μια διαταγή των γερμανικών αρχών κατοχής, υπογεγραμμένη από τον συνταγματάρχη και διοικητή του ανώτερου Φρουραρχείου 538 της Χαλκίδας, κοινοποιείται μέσω των Φρουραρχείων της Λιβαδειάς και της Θήβας προς τις ελληνικές αρχές των βοιωτικών πόλεων προκειμένου να την εκτελέσουν. Η διαταγή ήταν σύμφωνη με το διάταγμα του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή Ελλάδος και αφορούσε την κατάσχεση των περιουσιών των ελληνικής υπηκοότητας Εβραίων, «οίτινες δεν αντεποκρίθησαν εις την υποχρέωσίν των, όπως προβώσιν εις δήλωσιν περί του ατόμου των συμφώνως με τα εδάφια 3 και 7 της διαταγής του Ανώτατου Αρχηγού των Ταγμάτων Ασφαλείας SS και της Αστυνομίας Ελλάδος»

.Τη συνέχεια μας αποκαλύπτουν δύο διαβιβαστικά έγγραφα που εμπεριέχονται στον μικρό σε όγκο υποφάκελο με τον τίτλο «Διαμένοντες εν Λεβαδεία Εβραίοι» του Αρχείου Εσωτερικών Νομαρχίας Βοιωτίας, το οποίο απόκειται στα ΓΑΚ Φθιώτιδας και αποτελεί την πηγή άντλησης του πρωτογενούς αρχειακού υλικού μας. Το πρώτο έγγραφο, με ημερομηνία 22/01/1944, φέρει την υπογραφή του διευθυντή του αστυνομικού τμήματος Λιβαδειάς και διαβιβάζει κατάσταση ‘’εμφαίνουσα τους εν τη περιφέρεια υπάρχοντας Εβραίους’’ στον Γερμανό φρούραρχο της πόλης. Ενώ με το δεύτερο ο νομάρχης Βοιωτίας Ιωάννης Γεωργόπουλος τρεις ημέρες μετά, στις 25 Ιανουαρίου, κοινοποιεί τη συνημμένη ονομαστική κατάσταση των εν Λεβαδεία διαμενόντων Εβραίων, καθώς και μία αναφορά της κατάσχεσης των περιουσιών τους. Κατασχέθηκαν οι περιουσίες των οικογενειών αυτών; Γιατί ο Γεωργόπουλος στέλνει αρνητική αναφορά στις 24/2; Υπήρξε σχέδιο απόκρυψης και διάσωσης των εβραϊκών οικογενειών του νομού; Αν ναι, τότε ήταν οργανωμένο από κοινού; Από την εκκλησία, τη νομαρχία και την αστυνομία; Ή ήταν σχέδιο που εισηγήθηκε το ΕΑΜ όπως στην περίπτωση της διάσωσης των

Εβραίων της Χαλκίδας;

Ελλείψει άλλων στοιχείων δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα. Πιθανότερη μοιάζει η εκδοχή της προστασίας και της διάσωσης των Εβραίων της Λιβαδειάς, ένα εγχείρημα επικίνδυνο μεν, αλλά όχι μεγάλου ρίσκου λόγω του μικρού μεγέθους της εβραϊκής κοινότητας, από ανθρώπους της Μητρόπολης Θηβών και Λεβαδείας με τη βοήθεια των αντιστασιακών οργανώσεων.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 Η καταστροφή της Εβραικης Συναγωγής στην Χαλκίδα το 1854 μας στέρησε πιθανόν πολύτιμες πληροφορίες και για την Εβραϊκή κοινότητα της Λιβαδειάς.

Από την καταστροφή δεν διασώθηκε τίποτα παρά μόνο τρεις παλιοί Κύλινδροι.

Η αναστύλωση της έγινε το 1855 με χρήματα της Δουκίσσης της Πλακεντίας.