Το όραμα για τη λειτουργία Λαϊκού Πανεπιστημίου Αυτοδιδασκαλίας
στην πόλη μας με την επωνυμία «τροφώνιος ακαδημία»
από
Χρήστο Αναγνώστου
Μια πρωτοβουλία πολιτών της πόλης μας ..
για την ίδρυση και λειτουργία ενός Λαϊκού Πανεπιστημίου, με την επωνυμία
«τροφώνιος ακαδημία» το οποίο να βασίζεται στην Αυτοδιδασκαλία, στην ομαδική
αυτόνομη απόκτηση
γνώσης, όπου οι συμμετέχοντες δρουν τόσο
ως μαθητές όσο και ως δάσκαλοι.
Το όραμα είναι η κοινωνία της μάθησης, η
κοινωνία χειραφετημένων πολιτών, πολιτών με άποψη, πολιτών που συγχρόνως είναι
μαθητές και …. Αγορητές στα πλαίσια της κοινότητας, στα πλαίσια του Δήμου. Η
γνώση και η μάθηση αποτελούν τους πυλώνες ολοκλήρωσης και χειραφέτησης πολιτών
και κοινωνιών. Η διαδικασία της χειραφέτησης θα αφήσει το αποτύπωμα στην
καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας. θα βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, θα
αναδείξει τις ανθρώπινες αξίες, θα κάνει πιο ουσιαστικές και συνεκτικές τις
ανθρώπινες σχέσεις.
Απαραίτητοι ορισμοί και διευκρινίσεις
Ως «πανεπιστήμιο» ορίζουμε μια δομή
παροχής ολοκληρωμένης γνώσης. Μια δομή όπου θα μπορεί κανείς να αποκτήσει
μεθοδικά και συγκροτημένα γνώσεις σύμφωνα με τις αρχές της Επιστήμης, της
Τεχνολογίας, της Τέχνης. Ως «λαϊκό πανεπιστήμιο» ορίζουμε την ανοιχτή δομή,
όπου χωρίς περιορισμούς γνώσεων, ηλικίας, μπορεί κάποιος να προσέλθει και με τη
διαδικασία της αυτενέργειας να αποκτήσει το αγαθό της γνώσης. Ως
«αυτοδιδασκαλία» ορίζεται η αυτόνομη διαδικασία απόκτησης της γνώσης, η
διαδικασία του να διδάσκει κανείς τον εαυτό του, να πλουτίζει τις γνώσεις του
και να τις μεταδίδει. Η διεργασία αυτή θα είναι συλλογική, που σημαίνει ότι τα
μέλη της ομάδας θα είναι συγχρόνως δάσκαλοι και μαθητές. Την προσπάθεια αυτή
επονομάζουμε «τροφώνιο ακαδημία». Ο όρος «ακαδημία» παραπέμπει σε δομή όπου
μεταφέρεται η γνώση και προωθείται η μάθηση. Με το προσωνύμιο «τροφώνιος»
επισημαίνεται η αξία της γνώσης ως πνευματικής τροφής.
Τι είναι η γνώση;
Η γνώση αναφέρεται στην κατανόηση ενός
θέματος (θεωρητικού ή πρακτικού) με στοιχεία που προκύπτουν από την αντιληπτική
διαδικασία των (5) αισθήσεών μας κατ’ αρχάς, που συγκροτούν αυτό που αποκαλούμε
εμπειρία, αλλά και από την αξιοποίηση πληροφορίας, προφορικής και καταγεγραμμένης.
Είναι δηλ. μια νοητική διεργασία συλλογισμού και σκέψεων του ανθρώπου. Ο
άνθρωπος προσπαθούσε πάντα και προσπαθεί να ερμηνεύσει τον Κόσμο μέσα στον
οποίο βρέθηκε να ζει. Η γνώση για τον κόσμο είναι ζωτική του ανάγκη, είναι
εγγενής ανάγκη. Από την ερμηνεία του Κόσμου από τον Άνθρωπο προκύπτει και το
νόημα της ζωής και συνιστά συνδετικό κρίκο κατ’ αρχάς προς την οργάνωση και την
εξέλιξη των κοινοτήτων και στη συνέχεια προς αυτό που αποκαλούμε πολιτισμό.
Τι είναι μάθηση;
Μάθηση είναι η διαδικασία απόκτησης
γνώσης, δεξιοτήτων, συμπεριφορών και αξιών. Είναι ενδογενής ανάγκη του ανθρώπου
από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής του. Είναι μια συνεχής διαδικασία η οποία
επηρεάζει ή συντελεί στην αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου. Η μάθηση είναι συνυφασμένη
με την ελευθερία, την ψυχαγωγία, την γόνιμη εμπειρία … όλα αυτά που
διαμορφώνουν τον «συνειδητό» πολίτη.
Κριτική σκέψη
Η κριτική σκέψη τονίζει τη σημασία της
ενεργητικής εμπειρίας του ατόμου στη διαδικασία της μάθησης, της ανάγκης της
χειραφέτησής του, μέσω απόκτησης
αυτονομίας και την αλληλεπίδραση με τη
γνώση των άλλων μέσα από την επικοινωνία του ατόμου με μέλη κοινωνικών ομάδων …
όπως είναι … «οι
μαθητές- δάσκαλοι» … Η ανάπτυξη της
κριτικής σκέψης αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Η κατανόηση του
κόσμου αποκτά αξία για το άτομο, στην καθημερινή διαδικασία ολοκλήρωσής του και
αυτονόμησής του.
Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης δίνει
ικανότητες για λήψη σημαντικών αποφάσεων για μία αξιοβίωτη καθημερινότητα, για
μία ζωή αυτόνομου δημιουργικού και κριτικά σκεπτόμενου και αυτάρκη πολίτη.
Ο άνθρωπος κοινωνικό, οικονομικό και
πολιτικό ον Κοινωνία το σύνολο των ανθρώπων που συμβιώνουν σε ένα τόπο συνεργαζόμενοι,
αναπτύσσουν οργανωμένα πρότυπα σχέσεων μέσω της διαρκούς αλληλεγγύης. Η
κοινωνία των πολιτών αναδεικνύεται ως εξισορροπητική παρεμβολή στο παντοδύναμο
δίπολο «κράτος - αγορά». Ως τρίτος πυλώνας ανάμεσα στα δύο αυτά κέντρα
εξουσίας, η Κοινωνία των Πολιτών μπορεί να εξασφαλίσει έλεγχο των στρεβλώσεων
της σύγχρονης δημοκρατίας, έλεγχο των ανισοτήτων που προκαλεί η ελεύθερη αγορά
και η παγκοσμιοποιημένη οικονομία, μεγάλη ανεκτικότητα στο διαφορετικό και στις
απόψεις των μειοψηφιών, περισσότερο δημόσιο διάλογο, σεβασμό στο περιβάλλον και
αλληλεγγύη.
Δυο λόγια για το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο
από
Τι είναι το λαϊκό πανεπιστήμιο;
Το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο» με την επωνυμία «τροφώνιος ακαδημία», είναι μία
ανοιχτή δομή, που μπορεί κάποιος να έρθει χωρίς περιορισμούς γνώσεων, ηλικίας
και με την διαδικασία της αυτενέργειας να αποκτήσει το αγαθό της γνώσης.
Στην προσπάθειά μας να ενημερώσουμε άτομα για το εγχείρημα αυτό γίναμε
αποδέκτες κάποιων μηνυμάτων όπως:
«… μου αρέσει η ιδέα αυτή. Θέλω να συμμετέχω, αλλά εγώ δεν μπορώ να γίνω
εισηγητής, να γίνω δάσκαλος, θα ήθελα να είμαι μαθητής, μαθήτρια .. όμως θέλω
να είμαι στην ομάδα κάτι πρέπει να κάνετε ..»
«…είναι πολύ ωραία η ιδέα σας αλλά είναι απαιτητικό το εγχείρημά σας, δεν
μπορώ να ανταποκριθώ..»
Κάποιος άλλος είπε:
«… δεν έχω τόσο χρόνο για να προετοιμαστώ όπως πρέπει για να έρθω στην
ομάδα δεν τα καταφέρνω καλά, θα γίνω ρεζίλι στους άλλους ή φοβάμαι τα σχόλια
και την κριτική των άλλων. Θα είναι άλλοι που θα έχουν περισσότερες γνώσεις, θα
έχουν πτυχία, μεταπτυχιακά … εγώ πώς να ανταποκριθώ … ένα γυμνάσιο έχω
τελειώσει, θα υποστώ booling…»
… και αυτό το ακούσαμε ..
Βέβαια πρέπει να αναφέρω ότι υπήρξαν και οι άλλοι … πολύ ωραία ιδέα,
θαύμα … μας αρέσει κλπ.
Αγαπητές κυρίες και αγαπητοί κύριοι !
Εδώ δεν ήρθαμε να αποδείξουμε σε κανέναν τίποτα. Εδώ ήρθαμε και λέμε
ήρθαμε γιατί αναφερόμαστε σε εσάς αλλά και σε εμάς, τα μέλη της συντονιστικής
επιτροπής, για ένα και μόνο σκοπό την αναζήτηση της γνώσης, μιας γνώσης που θα
είναι αποτέλεσμα
προσωπικής δουλειάς του καθενός, και της συνεργασίας
των μελών της ομάδας. Δεν θα κάνουμε επιστημονικές διατριβές δεν θα δώσουμε
επιστημονικές διαλέξεις. Θέλουμε να ανακαλύψουμε, να μάθουμε και να μεταδώσουμε
στους άλλους, τους συμμαθητές μας και γιατί όχι στους φίλους μας, στους συγγενείς
μας, στους δικούς μας ανθρώπους τόσα όσα χρειαζόμαστε εμείς οι ίδιοι να ξέρουμε
και μέχρι εκεί πού μπορεί να φτάσει ο καθένας μας.
Ας
αποβάλλουμε το φόβο από μέσα μας για το τι θα πουν οι άλλοι για μας. Δυστυχώς
οι περισσότεροι μεγαλώσαμε με αυτό το φόβο, ήρθε καιρός να σκεφτούμε θετικά για
τους άλλους. Δεν λέω είναι δύσκολο, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι «κάθε αρχή και
δύσκολη» και ότι «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός». Λοιπόν σήμερα, κάναμε
την αρχή και εσείς ήρθατε εδώ και εμείς που καταφέραμε να κοινοποιήσουμε την
πρωτοβουλία μας. Θέλω να ξέρετε ότι για μας δεν ήταν εύκολη απόφαση να
δημοσιοποιήσουμε αυτό που σχεδιάσαμε, να γνωστοποιήσουμε το «όραμά μας» και μη
μας παρεξηγήσετε για τη λέξη «όραμα» που χρησιμοποιήσαμε. Αισθανόμαστε καλά το
βάρος αυτής της λέξης, αλλά νομίζω ότι αυτή η λέξη αντιπροσωπεύει το εγχείρημά μας. Πιεστήκαμε εσωτερικά, είπαμε «καλά, ποιοι
είμαστε εμείς και με ποιο δικαίωμα θα απευθυνθούμε σε ένα κόσμο που ίσως
κάποιοι να μη μας ξέρουν να τους προσκαλέσουμε να έρθουν στο «Λαϊκό
Πανεπιστήμιο» και να μας εμπιστευτούν»;
Πολλές
σκέψεις, πολλά ερωτήματα μας βασάνισαν, αλλά στο τέλος είπαμε: «όχι θα πρέπει
να προσπαθήσουμε, αν δεν το κάνουμε, ποτέ δεν θα μάθουμε τα αποτελέσματα».
Συμφωνήσαμε
μεταξύ μας ότι θα είμαστε αληθινοί, δεν τα ξέρουμε όλα, δεν μπορούμε να τα
προβλέψουμε όλα, θα βαδίζουμε βήμα-βήμα, θα ακούμε την ομάδα και θα προχωράμε.
Και να που
τώρα είμαστε εδώ για να ξεκινήσουμε. Είμαστε αισιόδοξοι ότι θα συνεργαστούμε
όλοι μαζί για την επίτευξη του σκοπού μας, του οράματός μας. Η καλή διάθεση, η
συνεργασία, η εμπιστοσύνη μεταξύ μας θα είναι τα μέσα για να έχουμε το καλύτερο
δυνατό αποτέλεσμα. Να ξέρετε ότι θα είμαστε δίπλα σας οτιδήποτε και αν
χρειαστείτε.
Σε πολλούς
δήμους της χώρας μας, όπως και εσείς θα ξέρετε, λειτουργούν «λαϊκά» ή «ανοιχτά
πανεπιστήμια», στα οποία γίνονται κύκλοι ομιλιών, τύπου σεμιναρίων.
Παρακολουθεί κάποιος μία ομιλία, μετά γίνονται συζητήσεις και μετά φεύγεις. Δεν
λέω και αυτός είναι ένας τρόπος αναζήτησης της γνώσης, αλλά για μένα είναι μία
παθητική γνώση. Είναι προσωπική άποψη. Η γνώση αποκτιέται και γίνεται κτήμα σου
μόνο αν κοπιάσεις, δηλαδή όταν την αναζητήσεις μέσα από τις πηγές της, όταν
προβληματιστείς, όταν αυτό που έμαθες σου ανοίγει και άλλους ορίζοντες, για να
ζητήσεις και άλλα πράγματα, τα οποία ούτε καν είχες σκεφτεί, όταν
ξεκινούσες αυτό το ταξίδι και μετά τα κοινοποιείς στους δικούς σου, στους
γύρω σου, δεν τα κρατάς για τον εαυτό σου. Η γνώση δεν σταματάει, είναι σαν ένα
τρένο που ταξιδεύει, κάνει στάσεις σε διάφορους σταθμούς, αλλά το ταξίδι
συνεχίζεται.
Το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο – Αυτοδιδασκαλίας» αυτό το όραμα έχει, το ταξίδι της
γνώσης αφενός και αφετέρου την αλληλεπίδραση των μελών του με την καλλιέργεια
της συνεργασίας της διαλλακτικότητας και της διαπραγμάτευσης για την επίτευξη
κοινού σκοπού.
Προσωπικά θα ήθελα να σας αναφέρω την εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός όταν με
τους μαθητές μου υλοποιούσαμε περιβαλλοντικά, πολιτιστικά προγράμματα στα οποία
ο μαθητής ή η μαθήτρια ήταν εισηγητής στην ομάδα. Τα αποτελέσματα ήταν
εντυπωσιακά.
α. υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από τα παιδιά
να γνωρίσουν και να ανακαλύψουν πράγματα. Έλεγαν τη γνώμη τους ελεύθερα,
έπαιρναν πρωτοβουλίες, μάθαιναν να ακούνε τους άλλους, να κάνουν εποικοδομητική
κριτική.
β. υπήρχε συνεργασία, μάθαιναν ο ένας από
τον άλλον, υπήρχε η αλληλοβοήθεια, σεβασμός της διαφορετικότητας των συμμαθητών τους, δημιουργούνταν καινούργιες φιλίες και ενισχύονταν οι παλιές.
Αυτά πρεσβεύει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο» και θα έχει πετύχει το σκοπό του
όταν τα μέλη του καθώς φεύγουν από δω, μετά το πέρας των συναντήσεων, θα
νιώθουν λίγο διαφορετικοί από ότι όταν ήρθαν, δηλαδή πλουσιότεροι σε γνώσεις
αλλά και με ένα χαμόγελο στα χείλη.
