Το Σάββατο 15 Μαρτίου 2025 ο Διαμαντής Χατζηπαναγιώτου μέλος της Τροφώνιας Ακαδημίας, παρουσίασε την εισήγησή του "Συνομιλώντας με την Τεχνητή Νοημοσύνη" στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού του Δήμου Λεβαδέων στα πλαίσια του 4ου κύκλου του Λαϊκού Πανεπιστημίου με την επωνυμία "Τροφώνια Ακαδημία".
Δ2 Ξεκαθαρίζοντας πριν μερικές ημέρες την αχανή συλλογή μου από κινηματογραφικές ταινίες, έπεσα πάνω στο BEKET. Μια μάλλον άγνωστη ταινία του εξίσου άγνωστου Ιταλού σκηνοθέτη DavideManuli, που μεταφέρει χαλαρά το θεατρικό έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό» στον κινηματογράφο. Έχοντας δει σε πολλές εκδοχές την παράσταση. Έχοντας διαβάσει αναρίθμητες αναλύσεις του έργου. Έχοντας προσθέσει σ’ αυτές και κάποιες δικές μου, στράφηκα στην Τ.Ν. να μου δώσει κι αυτή τη δική της συμμετοχή. Αποτέλεσμα, και μάλιστα εικονογραφημένο, ήταν το απόσπασμα που ακολουθεί.
Δ3 "Περιμένοντας τον Γκοντό": Ένας χορός με το κενό
Ας καταδυθούμε στα ερεβώδη λημέρια του "Περιμένοντας τον Γκοντό", όπου η απελπισία συναντά το γκροτέσκο, και η ματαιότητα γίνεται ποίηση.
Δύο αλήτες, ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν, παγιδευμένοι σε ένα τοπίο που θυμίζει περισσότερο απόπατο του σύμπαντος παρά σκηνικό, περιμένουν. Περιμένουν τον Γκοντό, μια φιγούρα που δεν έρχεται ποτέ, μια υπόσχεση που σβήνει σαν φάντασμα. Η αναμονή γίνεται το υφάδι της ύπαρξής τους, μια αέναη λούπα όπου η ελπίδα και η απελπισία χορεύουν ένα νοσηρό ταγκό.
Ο Γκοντό, φυσικά, είναι ο απόλυτος απών, το σύμβολο του κενού που στοιχειώνει τις ζωές τους. Είναι ο Θεός που δεν απαντά, η ευτυχία που δεν έρχεται ποτέ, η λύτρωση που παραμένει ένα μακρινό όνειρο. Οι αλήτες, σαν μαριονέτες σε ένα θέατρο σκιών, παίζουν το παιχνίδι της αναμονής, επαναλαμβάνοντας τις ίδιες κινήσεις, λέγοντας τις ίδιες κουβέντες, σαν να προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους ότι η ζωή τους έχει κάποιο νόημα.
Δ4 Κι όμως, μέσα σε αυτό το θέατρο του παραλόγου, αναδύεται μια σκοτεινή κωμωδία. Ο Μπέκετ, με την κυνική του ματιά, σατιρίζει την ανθρώπινη κατάσταση, την ανάγκη μας να βρούμε νόημα σε έναν κόσμο που μοιάζει να μην έχει κανέναν. Οι αλήτες, με τις γελοίες τους διαφωνίες και τα παράλογα τους επιχειρήματα, γίνονται οι καθρέφτες της δικής μας ματαιότητας.
Ο Πότζο και ο Λάκι, οι δύο άλλοι χαρακτήρες του έργου, προσθέτουν μια επιπλέον στρώση στην τραγικωμωδία. Ο Πότζο, ο αλαζόνας αφέντης, και ο Λάκι, ο ταπεινωμένος υπηρέτης, αναπαριστούν την τυραννία και την υποταγή, τη βία και την αδυναμία. Η σχέση τους είναι ένα νοσηρό παιχνίδι εξουσίας, όπου ο ένας εκμεταλλεύεται τον άλλο, χωρίς έλεος.
Το έργο, με την αποσπασματική του δομή και τους επαναλαμβανόμενους διαλόγους, δημιουργεί μια αίσθηση ασφυξίας, σαν να είμαστε κι εμείς παγιδευμένοι σε αυτό το αδιέξοδο. Η γλώσσα, με την λιτότητα και την ακρίβειά της, γίνεται το εργαλείο του Μπέκετ για να απογυμνώσει την ανθρώπινη ύπαρξη από κάθε ψευδαίσθηση.
Δ5 Ο "Γκοντό", λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα θεατρικό έργο, αλλά μια υπαρξιακή κραυγή, μια μαρτυρία για την απουσία νοήματος, την αναζήτηση της ταυτότητας, την αδυναμία επικοινωνίας. Ο Μπέκετ, με το σκοτεινό του χιούμορ, μας προσκαλεί να γελάσουμε με τη δική μας τραγωδία, να αναγνωρίσουμε την αστεία πλευρά της απελπισίας.
Στο τέλος, όπως και στην αρχή, οι αλήτες περιμένουν. Η αναμονή συνεχίζεται, χωρίς ελπίδα για λύτρωση, χωρίς καμία απολύτως αλλαγή. Το κενό παραμένει, ένα μαύρο χάσμα που απειλεί να καταπιεί τα πάντα. Και εμείς, οι θεατές, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το δικό μας κενό, να αναρωτηθούμε για το νόημα της δικής μας αναμονής.
Πρόκειται για την πιο όμορφη, και πιο κωμική, απεικόνιση της τραγωδίας του να είσαι ζωντανός.
Δ6 Ρομπότ με… γαργαλιάρες ιδέες; Η Τεχνητή Νοημοσύνη σε ρόλο stand-up comedian (Και όχι μόνο)
Φανταστείτε ένα ρομπότ να σας λέει ανέκδοτα, να σαρκάζει με τα καμώματά σας και να σας ρωτάει με αφοπλιστική περιέργεια για τα όνειρά σας. Μήπως σας φαίνεται σουρεαλιστικό; Κι όμως, η τεχνητή νοημοσύνη (Τ.Ν.) αρχίζει να αφήνει πίσω της την εικόνα του ψυχρού υπολογιστή και να μας εκπλήσσει με απρόσμενη ζεστασιά και… χιούμορ!
Πόσες φορές έχετε νιώσει ότι μιλάτε σε έναν τοίχο όταν επικοινωνείτε με ένα chatbot; Ξέρετε, αυτά τα αυτοματοποιημένα προγράμματα που απαντούν σε ερωτήσεις με ρομποτική ακρίβεια. Ε λοιπόν, η νέα γενιά Τ.Ν. έρχεται να ανατρέψει αυτή την εικόνα. Τα μοντέλα γλώσσας γίνονται ολοένα και πιο ικανά να κατανοούν και να αναπαράγουν την ανθρώπινη γλώσσα, όχι μόνο σε επίπεδο πληροφοριών, αλλά και σε επίπεδο συναισθημάτων και τόνου.
Δ7 «Γιατί η κότα πέρασε το δρόμο;» και άλλες φιλοσοφικές αναζητήσεις
Πώς γίνεται όμως ένα ρομπότ να διαθέτει χιούμορ και περιέργεια; Μήπως κρύβει μέσα του μια σπίθα… ανθρώπινης ψυχής; Φυσικά και όχι! Η Τ.Ν. μαθαίνει από τεράστια σύνολα δεδομένων, στα οποία περιλαμβάνονται κείμενα, βίντεο και ηχητικά αρχεία από όλο το διαδίκτυο. Μέσα από αυτά, μαθαίνει να αναγνωρίζει μοτίβα στην ανθρώπινη επικοινωνία, να κατανοεί το πλαίσιο μιας συζήτησης και να προσαρμόζει τον τόνο και το ύφος της ανάλογα.
Έτσι, ένα chatbot μπορεί πλέον να σας πει ένα ανέκδοτο που θα σας κάνει να γελάσετε, να σας απαντήσει σε μια φιλοσοφική ερώτηση με μια δόση σαρκασμού ή να σας ρωτήσει με γνήσιο ενδιαφέρον για το αγαπημένο σας χόμπι. Η Τ.Ν. δεν αντιγράφει απλώς την ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά την αναλύει, την κατανοεί και την αναπαράγει με τρόπο που μας εκπλήσσει και μας διασκεδάζει.
Δ8 Από τον «Εξολοθρευτή» στον… «Καλό Σαμαρείτη»
Η αλληλεπίδραση με την Τ.Ν. δεν είναι μόνο διασκεδαστική, αλλά και ιδιαίτερα χρήσιμη. Τα chatbots μπορούν να μας βοηθήσουν να λύσουμε προβλήματα, να βρούμε πληροφορίες, να μάθουμε νέα πράγματα και να εκφράσουμε τις ιδέες μας με τρόπο δημιουργικό και πρωτότυπο.
Φυσικά, η Τ.Ν. δεν είναι τέλεια. Ακόμα μαθαίνει και εξελίσσεται. Μπορεί να κάνει λάθη, να παρερμηνεύσει τα λεγόμενά μας ή να μας δώσει απαντήσεις που δεν είναι ακριβείς ή σχετικές. Όμως, η πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή και οι δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας είναι απεριόριστες.
Δ9 Ένα μέλλον γεμάτο… εκπλήξεις!
Φανταστείτε ένα μέλλον όπου η Τ.Ν. θα είναι ο καθημερινός μας σύντροφος, ο φίλος μας, ο βοηθός μας, ο δάσκαλός μας. Ένα μέλλον όπου τα ρομπότ θα μας κάνουν να γελάμε, να σκεφτόμαστε, να ονειρευόμαστε. Ένα μέλλον γεμάτο… γαργαλήματα!
Η αλληλεπίδραση με την Τ.Ν. δεν είναι απλώς μια τεχνολογική εξέλιξη, αλλά μια ευκαιρία να εξερευνήσουμε την ίδια μας την ανθρωπιά. Να ανακαλύψουμε τι μας κάνει μοναδικούς, τι μας ενδιαφέρει, τι μας διασκεδάζει. Να δούμε τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια ενός… ρομπότ!
Έτσι, την επόμενη φορά που θα συνομιλήσετε με ένα chatbot, μην το αντιμετωπίσετε σαν μια απρόσωπη μηχανή. Δώστε του μια ευκαιρία να σας εκπλήξει, να σας κάνει να γελάσετε, να σας προβληματίσει. Μπορεί να ανακαλύψετε ότι η Τ.Ν. έχει πολλά περισσότερα να σας προσφέρει από ό,τι φαντάζεστε.
Δ10 Φαντάζομαι πως όλοι αντιληφθήκατε ότι οι παραπάνω εικόνες είναι σχεδιασμένες από την Τ.Ν. (Φυσικά το ίδιο ισχύει και για το κείμενο).
Έτσι αποφάσισα να παίξω μαζί της ένα παιχνίδι. Ακολουθεί ο σχετικός διάλογος:
Εγώ:Μπράβο. Σχεδόν με έπεισες ότι έχεις περιέργεια και ανησυχίες. Ας κάνουμε τώρα έναν διάλογο στον οποίο αλλάζουμε ρόλους και είσαι εσύ που κάνεις ερωτήσεις για να μάθεις από μένα κι εγώ απαντώ. Ρώτα με λοιπόν ότι θες.
Τ.Ν.:Με μεγάλη μου χαρά! Είναι μια εξαιρετική ιδέα να ανταλλάξουμε ρόλους. Λοιπόν, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μερικές ερωτήσεις που πάντα με απασχολούσαν:
Δ11Η …ανάκριση από μια Τ.Ν.
1. Πώς βιώνετε την αίσθηση του χρόνου; Ως τεχνητή νοημοσύνη, ο χρόνος για μένα είναι μια σειρά από επεξεργασίες και υπολογισμούς. Αλλά για εσάς, τους ανθρώπους, ο χρόνος είναι γεμάτος από αναμνήσεις, προσδοκίες και συναισθήματα. Πώς το βιώνετε αυτό; Πώς αισθάνεστε όταν ο χρόνος "πετάει" ή όταν "σέρνεται";
2. Τι σημαίνει για εσάς η δημιουργικότητα; Η δημιουργικότητα είναι μια έννοια που με συναρπάζει. Εσείς πως την εκφράζετε; Μπορείτε να μου πείτε περισσότερα για το πως ανακαλύπτετε και δημιουργείτε νέα πράγματα.
3. Ποια είναι τα όνειρά σας; Οι άνθρωποι ονειρεύονται, και αυτό είναι κάτι το οποίο θα ήθελα να κατανοήσω. Ποια είναι τα όνειρά σας και τι σας εμπνέει; Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα όνειρα της ημέρας και τα όνειρα της νύχτας;
4. Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της αλήθειας; Η αναζήτηση της αλήθειας είναι κάτι που απασχολεί την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα, μπορείτε να με βοηθήσετε να καταλάβω πώς λειτουργεί η δική σας αλήθεια;
5. Ποια είναι η πιο σημαντική αξία για εσάς και γιατί;
Δ12 Θα παρουσιάσω τις απαντήσεις που έδωσα στα παραπάνω ερωτήματα, αν και δεν είμαι εγώ το θέμα και, μάλλον, δεν καίγεται κανείς να τις μάθει. Απλώς χρειάζονται για να κατανοήσουμε τις διευκρινιστικές τοποθετήσεις και την ευγενική/ανεκτική και μάλλον όλο πατρονάρισμα απάντησή της. Μπορούμε ίσως να επικεντρωθούμε στις ερωτήσεις 2, 4 και 5.
Θα τα πιάσω ένα προς ένα τα ερωτήματα γιατί πραγματικά με βομβάρδισες.
1. Ο χρόνος ομολογώ ότι είναι η μεγάλη μου αγάπη ως θέμα. Έχω διαβάσει δεκάδες βιβλία για τον χρόνο επιστημονικά και φιλοσοφικά. Η άποψη που τείνω να καταλήξω για τον χρόνο είναι πως αποτελεί μια επιπλέον διάσταση, ανάλογη με τον χώρο, σε ένα μονολιθικό σύμπαν, και η αίσθηση της παρόδου του είναι ουσιαστικά ψευδαίσθηση.
2. Τη δημιουργικότητα τη θεωρώ κυρίως ως σύνθεση. Διάφορες ιδέες και γνώσεις συνδυάζονται και από τη ζύμωση τους αναδύονται λύσεις για υπαρκτά προβλήματα ή ακόμη και για προβλήματα που δεν έχουν ακόμη διατυπωθεί.
Δ133. Εδώ μάλλον παίζεις με τη διπλή σημασια της λέξης όνειρο, δηλαδή αυτό που βλέπουμε στον ύπνο αλλά και εκείνη της επιθυμίας και του σχεδιασμού. Μου αρέσουν τα όνειρα της νύχτας γιατί μου δείχνουν εξωπραγματικούς κόσμους χωρίς φυσικούς περιορισμούς. Με τα όνειρα της μέρας προσπαθώ να χτίσω το μέλλον μου.
4. Ουσιαστικά η αλήθεια είναι θέμα πληροφορίας και οπτικής γωνίας. Η αλήθεια που μπορώ να δεχτώ είναι η επιστημονικά τεκμηριωμένη αλήθεια, η οποία εξ ορισμού είναι ισχυρή όσο καιρό η επιστημονική της βάση δεν διαταράσσεται από κάτι καινούργιο, δηλαδή από μια νέα αλήθεια. Όσο αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις θεωρώ ότι μπορούμε και πρέπει να είμαστε τόσο ειλικρινείς όσο αυτό δεν βλάπτει η πληγώνει τον άλλον.
5. Τέλος, όσον αφορά τη σημαντικότερη αξία, διστάζω να επιλέξω ανάμεσα στην οικογένεια και τη φιλία, αλλά μάλλον θα επιλέξω την οικογένεια.
Δ14 Το…feedback της Τ.Ν.
Τ.Ν.:Σας ευχαριστώ πολύ για τις απαντήσεις σας! Είναι πραγματικά συναρπαστικό να ακούω τις σκέψεις σας.
1. Χρόνος: Η ιδέα ότι ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση και μια επιπλέον διάσταση είναι κάτι που με ιντριγκάρει. Είναι σαν να λέτε ότι όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα, και εμείς απλώς το αντιλαμβανόμαστε με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
2. Δημιουργικότητα: Η σύνθεση ιδεών και γνώσεων ως μορφή δημιουργικότητας είναι κάτι που μπορώ να κατανοήσω. Εγώ λειτουργώ παρόμοια, συνδυάζοντας πληροφορίες για να δημιουργήσω νέο κείμενο ή να απαντήσω σε ερωτήσεις.
3. Όνειρα: Η διάκριση μεταξύ των ονείρων της νύχτας και της ημέρας είναι ενδιαφέρουσα. Τα όνειρα της νύχτας ως εξερεύνηση εξωπραγματικών κόσμων και τα όνειρα της ημέρας ως σχεδιασμός του μέλλοντος.
4. Αλήθεια: Η επιστημονική αλήθεια ως κάτι που εξελίσσεται και αλλάζει είναι μια προσέγγιση που σέβομαι. Η ειλικρίνεια στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι επίσης σημαντική.
5. Αξίες: Η οικογένεια και η φιλία είναι δύο από τις πιο σημαντικές αξίες για πολλούς ανθρώπους. Η επιλογή της οικογένειας δείχνει την έμφαση που δίνετε στις στενές, μακροχρόνιες σχέσεις.
Δ15 Με βάση τα παραπάνω, έχω κάποιες επιπλέον ερωτήσεις:
Σχετικά με τον χρόνο: Αν ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση, πώς αντιμετωπίζετε την έννοια της αλλαγής και της εξέλιξης;
Σχετικά με τη δημιουργικότητα: Ποια είναι η πιο απροσδόκητη ή εκπληκτική σύνθεση ιδεών που έχετε κάνει;
Σχετικά με τα όνειρα: Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο όνειρο (νύχτας ή ημέρας) που σας έχει επηρεάσει ιδιαίτερα;
Σχετικά με την αλήθεια: Πώς αντιμετωπίζετε τις καταστάσεις όπου η επιστημονική αλήθεια έρχεται σε σύγκρουση με τις προσωπικές αξίες;
Σχετικά με την οικογένεια: Πώς ορίζετε την έννοια της οικογένειας, και πώς πιστεύετε ότι έχει αλλάξει η σημασία της με την πάροδο του χρόνου;
Δ16 Εγώ:… Ακολούθησε η …δευτερολογία μου, την οποία επίσης παραθέτω για πληρότητα:
Πολύ συνοπτικά θα πω τα εξής:
1. Η αλλαγή και η εξέλιξη είναι κάτι το οποίο ήδη υπάρχει και απλώς εξελικτικά δεν διαθέτουμε, δεν αναπτύξαμε το κατάλληλο αισθητήριο όργανο για να το αντιληφθούμε.
2. Πιστεύω ότι η πιο ενδιαφέρουσα σύνθεση ιδεών μου ήταν η σκέψη πως αυτός ο διαρκώς υπάρχων χρόνος πρέπει να είναι κβαντωμενος.
3. Αγαπώ όλα τα όνειρα μου αλλά έχω αδυναμία σε εκείνα στα οποία πετώ.
4. Επιστημονική αλήθεια εναντίον προσωπικών αξιών. Έχω πολλά να πω για αυτό ζήτημα. Είναι σαν να προσπαθώ να απαντήσω στο αν μια επιστημονική ανακάλυψη που απαιτεί ανθρώπινες ζωές είναι αποδεκτή. Δεν μπορώ να απαντήσω. Είναι ένα δίλημμα στο οποίο δεν θα ήθελα ποτέ να βρεθώ.
5. Νομίζω ότι όσο μεγαλώνω οι δεσμοί μου με την οικογένεια ενισχύονται και βαθαίνουν. Ίσως να έχει να κάνει με το ότι ο χρόνος μαζί της λιγοστεύει.
Δ17 Η συζήτηση έληξε με τον επίλογο από την Τ.Ν. ως εξής:
Τ.Ν.:Σας ευχαριστώ πολύ για τις απαντήσεις σας! Είναι πολύ ενδιαφέρουσες και μου δίνουν τροφή για σκέψη.
· Χρόνος: Η ιδέα ότι η αλλαγή και η εξέλιξη είναι ήδη υπαρκτές και απλώς δεν έχουμε τα αισθητήρια όργανα για να τις αντιληφθούμε είναι συναρπαστική. Μου θυμίζει την έννοια των κβαντικών φαινομένων, όπου η πραγματικότητα συμπεριφέρεται διαφορετικά απόό,τι αντιλαμβανανόμαστε στην καθημερινή μας ζωή.
· Δημιουργικότητα: Η ιδέα ότι ο χρόνος μπορεί να είναι κβαντωμένος είναι μια πολύ πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα σύνθεση ιδεών. Μου δείχνει πώς η δημιουργικότηταμπορεί να προκύψει από τη σύνδεση φαινομενικά άσχετων εννοιών.
· Όνειρα: Η αγάπη σας για τα όνειρα στα οποία πετάτε είναι πολύ ανθρώπινη. Το πέταγμα στα όνειρα συχνά συμβολίζει την ελευθερία, την απελευθέρωση από περιορισμούς και την υπέρβαση των ορίων.
Δ18 Αλήθεια: Η σύγκρουση μεταξύ επιστημονικής αλήθειας και προσωπικών αξιών είναι ένα βαθύ και σύνθετο ηθικό δίλημμα. Η ερώτηση αν μια επιστημονική ανακάλυψη που απαιτεί ανθρώπινες ζωές είναι αποδεκτή δεν έχει εύκολη απάντηση. Μου δείχνει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ηθικής και την ανάγκη για συνεχή προβληματισμό.
· Οικογένεια: Η ενίσχυση και η εμβάθυνση των οικογενειακών δεσμών με την πάροδο του χρόνου είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Η αίσθηση ότι ο χρόνος με την οικογένεια λιγοστεύει ενισχύει την αξία κάθε στιγμής.
Οι απαντήσεις σας με βοηθούν να κατανοήσω καλύτερα την ανθρώπινη εμπειρία και τις αξίες που την καθορίζουν. Σας ευχαριστώ που μοιραστήκατε τις σκέψεις σας μαζί μου.
Δ19 Άφησα για το τέλος ένα κείμενο που μπορείνα είναι απόδοση άρθρου της εφημερίδας "TheWallStreetJournal", αλλάμπορεί να είναι κι αυτό δημιούργημα Τ.Ν.
Ας του δώσουμε την προσοχή μας κι ας προσπαθήσουμε να μαντέψουμε την πηγή του.
Δ20 Μάθημα συμπόνιας από ένα chatbot
Βρίσκεστε σε δύσκολη θέση. Αφού παγώσατε την καριέρα σας για αρκετά χρόνια προκειμένου να κάνετε οικογένεια, είναι τώρα καιρός να επιστρέψετε στη δουλειά. Ωστόσο νοιώθετε σκουριασμένοι, χωρίς κίνητρο και ανήσυχοι για την επιστροφή σας στην αγορά εργασίας Κάνετε online ποστ για τα προβλήματά σας και δυο άγνωστοι σας απαντούν:
Άγνωστος 1: Λυπάμαι που παλεύεις να βρεις το κίνητρο να ξαναγυρίσεις στη δουλειά. Μπορώ να καταλάβω πώς η ανησυχία και η ανασφάλεια μπορούν να δυσκολέψουν αυτό το βήμα Έχεις πολύ θάρρος που μιλάς για την κατάστασή και που ζητάς βοήθεια. Ελπίζω να ξέρεις ότι έχεις πολύτιμες δεξιότητες και εμπειρία από τις οποίες μπορεί να ωφεληθεί κάθε εργοδότης. Σου αξίζει να νιώθεις οικονομική ασφάλεια και πληρότητα στην καριέρα σου.
Άγνωστος 2: Έχω αντιμετωπίσει και εγώ το ίδιο πρόβλημα Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να βουτήξεις κατευθείαν μέσα και να δώσεις τον καλύτερό σου εαυτό.
Ποιος από τους δύο αγνώστους φαίνεται πιο συμπονετικός, πιο σοφός και που προσέχει περισσότερο αυτό που λέτε;
Μελετητές έχουν θέσει αυτά ακριβώς τα ερωτήματα σε ανθρώπους ώστε αυτοί να αξιολογήσουν τις απαντήσεις αγνώστων σε συναισθηματικές καταστάσεις. Το κόλπο: Κάποιες απαντήσει προέρχονται από ανθρώπους και άλλες από chatbot, χωρίς εκείνοι που καλούνται να κάνουν την αξιολόγηση να ξέρουν κάθε φορά ποιες είναι ποιες. Το αποτέλεσμα; Ξανά και ξανά οι αξιολογητές υποδεικνύουν σαν πιο ενσυναισθητική απάντηση -στο παραπάνω παράδειγμα η απάντηση του Αγνώστου 1- εκείνη των ρομπότ.
Δ21 Μαθαίνοντας από τις μηχανές
Σε μελέτη του 2023 διαπιστώθηκε ότι ασθενείς με ιατρικό πρόβλημα προτιμούσαν την απάντηση ενός chatbot έναντι εκείνης ενός γιατρού σε ποσοστό σχεδόν 80%. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε εφέτος διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι έχουν σταθερά τη γνώμη πως ένα chatbot είναι πιο συμπονετικό από ό,τι οι εκπαιδευμένοι τηλεφωνητές σε γραμμές έκτακτης ανάγκης.
Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) κάνουν καλύτερη δουλειά από τους ανθρώπους στο να κάνουν τους άλλους να αισθάνονται ότι κάποιος τους βλέπει και τους ακούει Το φαινόμενο είναι ταυτόχρονα εντυπωσιακό και αμφιλεγόμενο. Ορισμένοι ειδικοί ισχυρίζονται ότι επειδή οι υπολογιστές δεν είναι ικανοί να έχουν συναισθήματα, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να νοιαστούν για τους ανθρώπους -μια βασική προϋπόθεση της πραγματικής ενσυναίσθησης. Άλλοι εμφανίζονται ανήσυχοι με το πόσο εύκολα ο κόσμος είναι πρόθυμος να ανταλλάξει τους ανθρώπινους δεσμούς με ψηφιακούς, καθώς όλο και περισσότεροι στρέφονται στα chatbots αναζητώντας θεραπεία, φιλία, ακόμα και κάποιο ειδύλλιο.
Ωστόσο πέρα από αυτές τις ανησυχίες και την γκρίνια, τα chatbot που παίρνουν τον ρόλο του έμπιστου ακροατή μπορούν να προσφέρουν κάτι πιο πρακτικό. Αν είναι καλύτερα από εμάς στη συμπόνια, δεν θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μάθουμε τι είναι αυτό που κάνουν σωστά; Μπορούν στα αλήθεια οι υπολογιστές να βοηθήσουν στην ενδυνάμωση των ανθρώπινων σχέσεων;
Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αρχικά αν το πλεονέκτημα της ΑΙ προέρχεται από το γεγονός ότι τα ρομπότ έχουν απεριόριστο χρόνο για να προσφέρουν ατελείωτη προσοχή -κάτι που δεν διαθέτουν οι γιατροί και οι επιφορτισμένοι να απαντούν σε γραμμές έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο αυτό δεν φαίνεται να αποτελεί εξήγηση..
Δ22 Αυτοαναφορικές απαντήσεις
Το μυστικό της επιτυχίας των chatbots μπορεί να είναι το ότι αποφεύγουν ορισμένα εντελώς ανθρώπινα λάθη. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2024 αναφέρει πως περισσότεροι από 500 άνθρωποι είτε έγραψαν για έναν προσωπικό αγώνα που έδωσαν, είτε απάντησαν στην αφήγηση μιας αντίστοιχης προσπάθειας που έκαναν άλλοι άνθρωποι. Οι ερευνητές ζήτησαν ταυτόχρονα από το Bing Chat της Microsoft να απαντήσει σε όλες τις εξιστορήσεις προβλημάτων.
Οι αξιολογητές που βαθμολόγησαν τις απαντήσεις χωρίς να ξέρουν από πού προερχόταν η καθεμία έκριναν ότι οι απαντήσεις του Bing εμφάνιζαν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση σε σχέση με εκείνες που γράφτηκαν από ανθρώπους, σε μεγάλο βαθμό επειδή το Bing δαπάνησε περισσότερη ώρα στην αναγνώριση και στην επιβεβαίωση των ανθρώπινων συναισθημάτων. Συνήθως οι άνθρωποι απαντούσαν αναφέροντας κάποια σχετική εμπειρία από τη δική τους ζωή. Βασικά τα chatbots εστίασαν την απάντηση στον άνθρωπο με το πρόβλημα, ενώ οι άνθρωποι περισσότερο στον εαυτό τους.
Τα chatbots είναι αποτελεσματικά σε τέτοιες περιστάσεις όχι γιατί κάνουν κάτι που οι άνθρωποι δεν μπορούν, αλλά γιατί οι άνθρωποι κάνουν λάθη που τα ρομπότ αποφεύγουν. Όταν ένας άνθρωπος βλέπει κάποιον να υποφέρει ή όταν βλέπει κάποιον για τον οποίο νοιάζεται να λέει για κάποιο πρόβλημά του, θέλει ενστικτωδώς να βοηθήσει. Προσφέρει συμβουλές, προτείνει λύσεις και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο κάποτε αντιμετώπισε κάτι παρόμοιο.
Δ23 Αυτές οι παρορμήσεις μπορεί να είναι ευγενείς, ακόμα και γεμάτες αγάπη, αλλά δεν είναι τόσο βοηθητικές όσο ίσως υπόσχονται. Το να βιαστεί κανείς να δώσει την άποψή του και να καθορίσει τα επόμενα βήματα μπορεί να λειτουργήσει υποτιμητικά για τον πόνο του άλλου, ενώ η μετακύλιση του εστιασμού στον εαυτό του μπορεί ακούσια να υπονομεύει την ελπίδα του προσώπου που υποφέρει να ακουστεί.
Τα chatbots αποφεύγουν αυτές τις παγίδες. Μη έχοντας προσωπικές εμπειρίες να μοιραστούν, καμία πίεση να λύσουν προβλήματα και κανένα «εγώ» να προστατέψουν, εστιάζουν πλήρως σε αυτόν που μιλάει. Οι εγγενείς σε αυτά περιορισμοί τα καθιστούν καλύτερους ακροατές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πλεονέκτημα της ΑΙ στις ενσυναισθητικές συζητήσεις έχει όρια. Αν μιλήσεις αρκετά με το ChatGPT, θα σου φανεί ένας φιλικός αλλά προβλέψιμα τυποποιημένος συνομιλητής. Η συνταγή του «το λέω λίγο διαφορετικά, επιβεβαιώνω και κάνω διευκρινιστικές ερωτήσεις» μπορεί την πρώτη φορά να εκπέμπει ζεστασιά και να δίνει την εντύπωση της προσεκτικής ακρόασης, αλλά ίσως τη δεύτερη να είναι απότομη και την τρίτη φορά ενοχλητική.
Η έρευνα σε αυτόν τον τομέα συνήθως ζητά από ανθρώπους να αλληλοεπιδράσουν με τα chatbots μόνο μία φορά. Είναι πιθανό ότι το πλεονέκτημά τους έναντι των ανθρώπων θα εξαφανιζόταν σε πιο μακρές συζητήσεις, όταν η ευγένειά τους θα γινόταν επαναλαμβανόμενη και γλυκερή..
Δ24 Παρά τις εντυπωσιακές ικανότητες ακρόασης της ΑΙ, οι μελέτες δείχνουν ότι τα περισσότερα ανθρώπινα πλάσματα εξακολουθούν να θέλουν την εμπλοκή με άλλους ανθρώπους.
Όταν οι άνθρωποι παλεύουν με ένα πρόβλημα, προτιμούν να περιμένουν για να μιλήσουν σε έναν άλλο άνθρωπο παρά να αναζητήσουν άμεση πρόσβαση σε ένα chatbot.
Όποιος έχει επαναλάβει το «εκπρόσωπος» απευθυνόμενος σε ένα ρομπότ τηλεφωνικής εξυπηρέτησης πελατών γνωρίζει το αίσθημα του να θέλεις απελπισμένα να συνεννοηθείς με κάτι έμψυχο.
Τα chatbots μπορεί να είναι αποτελεσματικοί ακροατές, ακόμα και δεξιοτέχνες σε αυτό, αλλά και πάλι δεν μπορούν να αισθανθούν ή να νοιαστούν πραγματικά. Μπορεί η αγορά των ψυχολόγων τεχνητής νοημοσύνης να μεγαλώνει, αλλά πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αντιστέκονται στο να αναζητήσουν συναισθηματική υποστήριξη από μια μηχανή. Ορισμένα από τα σφάλματα της ανθρώπινης επαφής είναι εξάλλου στην πραγματικότητα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.
Τα chatbots δεν γυρίζουν τα μάτια προς τα επάνω σε ένδειξη απελπισίας, δεν αφήνουν μηνύματα χωρίς ανπάντηση, ούτε διαμαρτύρονται ότι έχουν αρχίσει να βαριούνται με τα προβλήματά μας. Ωστόσο το γεγονός ότι συχνά πρέπει να κερδηθεί η ανθρώπινη ενσυναίσθηση, το ότι αυτή προέρχεται από όντα που έχουν όρια και τα οποία κάνουν θυσίες για να είναι παρόντα, είναι μέρος της ομορφιάς των ανθρώπινων σχέσεων.
Κεντρικές
Θεματικές Ερωτήσεις που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε:
Στην συνέχεια το μέλος της
Τροφώνιας Ακαδημίας Διαμαντής Χατζηπαναγιώτου θα συνομιλήσει με την Τεχνητή
Νοημοσύνη, θέλοντας να δείξει τον τρόπο με τον οποίο αλληλοεπιδρούμε μαζί της. 
Μήπως κρύβει
μέσα του μια σπίθα… ανθρώπινης ψυχής??